160713 ΔΥΣΟΙΩΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

«Πέθανε ο Δημήτρης Μαρωνίτης».

Κάποιες «ειδήσεις» σε βρίσκουν πάντοτε απροετοίμαστο, εκεί που οδηγείς αμέριμνος προς τη θάλασσα για το πρωινό σου μπάνιο και ακούς «ένα σύντομο δελτίο ειδήσεων», ας πούμε. Παρόλο που η κατάσταση της υγείας του και η απουσία του τις τελευταίες εβδομάδες από την μόνιμη στήλη του στο «Βήμα της Κυριακής» έπρεπε να σε… προετοιμάσουν.

Μιλώντας για τον Δημήτρη Μαρωνίτη η σκέψη μας πάει στη «γλώσσα», στον Όμηρο, στην ποίηση και τους ποιητές. (Τιμή μας και καμάρι μας των Δραμινών, που ένα από τα τελευταία κείμενά του αναφέρονταν -και πάλι- στους «δικούς μας» ποιητές, στον Δημήτρη Πέτρου και τον Κυριάκο Συφιλτζόγλου.)

Επιτρέψτε μου όμως σήμερα να θυμηθώ κάτι άλλο. Κάποια λόγια του Δημήτρη Μαρωνίτη που μου έμειναν διαβάζοντας την τελευταία του συνέντευξη στη Lifo και τον Χρήστο Αγγελάκο:

-Υπάρχουν μερικές λέξεις που και να θες να τις διαγράψεις, δεν διαγράφονται.

- Όπως;

- Όπως η λέξη «αγάπη». Κι όπως η λέξη «Αριστερά».

Το άλλο πουλάκι:

Γι’ αυτή την Αριστερά!

Την Αριστερά του άλλοτε και του σήμερα, ας τον ακούσουμε να μας μιλάει μέσα από δυο κείμενά του που γράφτηκαν την παραμονή των εκλογών του περασμένου Σεπτεμβρίου. Αποσπάσματα από το πρώτο:

«Λάθη που προκαλούν πάθη. Πάθη που φέρνουν λάθη. Σ’ αυτό το αδιέξοδο φαίνεται πως έχει εγκλωβιστεί, παραμονές εκλογών, η πολυώνυμη Αριστερά μας: επίθετη και ανεπίθετη, κυβερνητική και ακυβέρνητη, ριζοσπαστική και διασπαστική. Δεν είμαι σε θέση να εντοπίσω πότε και πώς εισέβαλε μεταφρασμένος στα καθ' ημάς ο όρος “αριστερά”. Η πρώτη πάντως επίσημη πολιτογράφησή της στον πολιτικό μας βίο διαθέτει συγκεκριμένη ημερομηνία και κομματική ταυτότητα.

Στις 3 Αυγούστου του 1951 ανακοινώνεται επισήμως η ίδρυση της “Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς” (συντομογραφικώς: ΕΔΑ). Την ιδρυτική διακήρυξή της υπογράφουν νόμιμα μικρά κόμματα, τα οποία εφεξής συγχωνεύονται, με πρόεδρο τον Ι. Πασαλίδη, που εκπροσωπεί το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας. Στις βουλευτικές εκλογές του 1951 η ΕΔΑ εκλέγει δέκα βουλευτές. Στις εκλογές του 1958 αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση με εβδομήντα οκτώ βουλευτικές έδρες. Γεγονός που προκαλεί βίαιες αντιδράσεις του στρατού και της Δεξιάς, οι οποίες οδηγούν στη συγκρότηση παρακράτους με την επωνυμία “Περικλής”.

Στις κρίσιμες εκλογές του 1963 η ΕΔΑ περιορίζει αυτόβουλα τις δυνάμεις της, ενισχύοντας την Ένωση Κέντρου. Μεσολαβεί η δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, που κατέληξε στο Απριλιανό Πραξικόπημα του 1967, με τα γνωστά του παρεπόμενα σε συλλήψεις, εξορίες και βασανιστήρια. Στις μεταπολιτευτικές εκλογές του 1974 εκλέγεται βουλευτής ο πρόεδρος της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού στο πλαίσιο της Δημοκρατικής Αριστεράς, η οποία το 1977 συνεργάζεται με το ΚΚΕ εσωτερικού, ενώ το 1981 και το 1985 με το ΠαΣοΚ. Κατόπιν η ΕΔΑ διαλύεται και τυπικά. Στελέχη της υπήρξαν οι: Ιωάννης Πασαλίδης, Γρηγόρης Λαμπράκης, Μίκης Θεοδωράκης, Μανόλης Γλέζος, Ηλίας Ηλιού, Νίκος Κιτσίκης, Λεωνίδας Κύρκος, Αντώνης Μπριλλάκης, Αντρέας Λεντάκης - ονόματα που μιλούν από μόνα τους.

Το λειψό αυτό ιστορικό της “ΕΔΑ” αποτελεί φόρο τιμής στο πρώτο αριστερό κόμμα της ελληνικής πολιτείας, το οποίο, περιφρουρώντας το πολιτικό του ήθος, επέζησε τριάντα πέντε χρόνια - γεγονός που, όσο ξέρω, δεν βρήκε αντάξια αναγνώριση. Για λόγους προσωπικής ακρίβειας, δηλώνω ότι δεν υπήρξα ψηφοφόρος της, ψηφίζοντας σταθερά Ανανεωτική Αριστερά, που πρόκυψε από το ΚΚΕ Εσωτερικού, χωρίς να συμμερίζομαι τις μεταπολιτευτικές παλινωδίες της.

Με αυτά τα δεδομένα επανέρχομαι στις επικείμενες εκλογές, που επιφυλάσσουν εμπλοκές, δύσκολα αναστρέψιμες, ύστερα μάλιστα από τις διαδοχικές αρχηγικές μεταμορφώσεις και παραμορφώσεις του Αλέξη Τσίπρα, που κλονίζουν ήδη την εμπιστοσύνη όσων τον εμπιστεύθηκαν. Οι οποίοι εξάλλου σε μεγάλο ποσοστό ανήκουν στη μεταπολιτευτική γενιά, που δεν έζησε τα πάθη (και τα λάθη) της μεταπολεμικής Αριστεράς, αφήνοντας σε όσους επέζησαν ίχνη ανεξίτηλα.

Όπως κι αν έχει το πράγμα, ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν είναι πια συνασπισμένος, και η παρεπόμενη στάθμη του έχει εκ των πραγμάτων υποβαθμιστεί. Με αυτούς τους όρους ωστόσο σπεύδει ο αρχηγός του σε αυτόβουλες εκλογές, με ομολογημένη τη διαπραγματευτική του ήττα αλλά ανομολόγητη την απαξίωσή του».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Και μια εβδομάδα αργότερα, πάλι για την Αριστερά και τους Αριστερούς:

«Η Αριστερά και οι αριστεροί στη μέγγενη μιας αμοιβαίας ερώτησης. Ποιος απαξιώνει στις μέρες μας ποιον; Οι αριστεροί την Αριστερά; Η Αριστερά τους αριστερούς;

Να θυμίσω πως η λέξη εμφανίζεται ήδη στον Όμηρο με διπλή σημασία: τοπική και ηθική. Το “επ' αριστερά” σημαίνει “προς την αριστερή μεριά της μάχης”∙ “αριστερός” πάει να πει “δυσοίωνος”, “δύστροπος”. Και οι δύο χρήσεις και σημασίες επιβίωσαν στα νεότερα χρόνια: το αριστερό χέρι υστερεί απέναντι στο δεξί, και στο γράψιμο θεωρούνταν ως χτες ακόμη κακοσήμαδο. Οι βουλευτές που κάθονται στο κοινοβούλιο στα αριστερά του προέδρου ανήκουν στα αριστερά κόμματα που θεωρούνται ακραία και ατίθασα.

Οι δύο πάντως όροι (Αριστερά - αριστεροί) είναι και δεν είναι συνώνυμοι. Ο πρώτος συναιρεί τον δεύτερο, ο δεύτερος εξειδικεύει τον πρώτο. Συνάμα η Αριστερά (αφηρημένο ουσιαστικό ενικού αριθμού) υπονοεί μια μορφή ηγεσίας που ορίζει και ρυθμίζει τις τύχες των πληθυντικών οπαδών της, κρατώντας και το δικαίωμα της αυτορρύθμισης. Επιλέγει τα μέτρα και τα μέσα της πολιτικής της παρέμβασης στον δημόσιο βίο και μπορεί να είναι σύννομη ή παραβατική, συνεργατική ή αντίπαλη, αναλόγως με το ισχύον κάθε φορά καθεστώς και τις εφαρμογές του.

Η πρόσφατη ιστορία της Αριστεράς στον τόπο μας παραμένει εν μέρει αχαρτογράφητη, μολονότι πλησιάζει μάλλον στο τέλος της. Με τον Τσίπρα του υπόλοιπου ΣΥΡΙΖΑ για δεύτερη φορά υποψήφιο πρωθυπουργό της χώρας, να γράφει ανυποψίαστος τον επίλογό της, που ενδέχεται να αποδειχτεί επικήδειος. Πρόκειται στην ουσία για πολιτική καμπή μεταξύ τραγωδίας και παρωδίας, αυταπάρνησης και ιδιοτέλειας, γενναιότητας και φυγομαχίας.

Ο ίδιος πάντως ο Τσίπρας φαντασιώνεται τον εαυτό του προορισμένο πρωθυπουργό για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι έχει βρει το κόλπο να φέρνει τους άλλους σε αδιέξοδο με τη μέθοδο του δούρειου ίππου. Παράδειγμα πρόσφατο ο τρόπος που εξεμαίευσε τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές τον περασμένο Δεκέμβρη, παγιδεύοντας τον φίλαρχο Κουβέλη και τους περισσότερους βουλευτές της ΔΗΜΑΡ, ώστε να ματαιωθεί η εκλογή του Δήμα ως Προέδρου Δημοκρατίας, ενδεχόμενο που ίσως θα έδινε άλλη στροφή στα πολιτικά μας δρώμενα. Έτοιμος είναι εξάλλου να επαναλάβει τον ελιγμό του με τον Κουβέλη πάλι, εν όψει εκλογικής συνεργασίας της υπόλοιπης ΔΗΜΑΡ με το ΠαΣοΚ.

Ως εδώ φτάνει και περισσεύει η μελαγχολική πρόγνωση για τις σημερινές κρίσιμες εκλογές. Αλλάζοντας δρόμο, κλείνω με κάποιους στίχους του ίδιου μετανάστη ποιητή [του Αλβανού Ένο Αγκόλλι], με τον οποίο ξεκίνησα. Πρόκειται για τη δεύτερη στροφή από το πρώτο ποίημα της απρόβλεπτης συλλογής του, που όχι τυχαία επιγράφεται “Ποιητικό αίτιο”:

“Ω ξείν' αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι / άλλαξα γνώμη. / Παίρνω πίσω όλους τους στίχους, / όσα είπα και δεν είπα εδώ και χρόνια, / χρόνια της νιότης μου”».

Πολιτιστικά, όσο πάμε και περισσότερο, μονότονα!