180621 ΑΝΙΣΤΟΡΗΤΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Πόση Ιστορία γνωρίζουμε;

Το ερώτημα τίθεται συχνά κάπως διαφορετικά. Πόση Ιστορία αντέχουμε; Πρόκειται για δύο πτυχές, τις οποίες μπορεί να βρούμε μπροστά μας, όταν προσπαθούμε να συζητήσουμε ζητήματα όπως το «μακεδονικό».

Υπάρχει και μια ακόμη. Που λέει ότι «καταλαβαίνουμε περισσότερη Ιστορία από όση αντέχουμε». Όλα αυτά θα ήθελα να τα συζητήσουμε σήμερα, μαζί όμως με κάτι επιπλέον. Που δεν έχει να κάνει με το πόση Ιστορία γνωρίζουμε, αλλά πόσα γνωρίζουμε… για την Ιστορία!

Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια πολύ… επιδερμική σχέση με την Ιστορία. Στην καλύτερη περίπτωση θυμόμαστε κάποια πράγματα που διδαχτήκαμε στο Σχολείο.

Για το μακεδονικό, ας πούμε, οι  γνώσεις μας περιορίζονται στον Φίλιππο και σε μερικά ιστορικά ανέκδοτα με τον Μεγαλέξανδρο, όπως η εξημέρωση του Βουκεφάλα, ή η συνάντησή του με τον Διογένη.

Από κει και πέρα, κάνουμε ένα τεράστιο άλμα και πάμε στον Παύλο Μελά – τον Λάκη Κομνηνό, δηλαδή, στην ταινία, όπως την είδαμε καθώς μας πήγαιναν με τη γραμμή επί χούντας. Στο μεταξύ ένα τεράστιο κενό.

Δεν ξέρω αν κάποιοι «σκαλώνουν» στον Βουλγαροκτόνο ή στην θυσία της Αραπίτσας, για να φτάσουμε στα Μυστικά του Βάλτου (όσοι τα έχουμε διαβάσει και δεν τα ξέρουμε εξ ακοής) και μετά στα συλλαλητήρια του 1992!

Αυτά τα αναφέρω διότι όλη αυτή η τεράστια ιστορική μας γνώση σχετικά με το «μακεδονικό» συνοψίστηκε στο κεντρικό σύνθημα που ακούστηκε εκεί και έκτοτε παγιώθηκε: «Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική».

Τι λέτε; Έχω άδικο; Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Προχθές, κατά τα επεισόδια που έγιναν με αφορμή την υπογραφή της συμφωνίας στις Πρέσπες, τηλεοπτικό σταθμός έδειχνε επί ώρα εικόνες γράφοντας από κάτω «Πισοδέρι Δράμας»!

Και δεν βρέθηκε ένας άνθρωπος να τους πει ότι άλλο Πισοδέρι και άλλο… Παγονέρι! Και ότι δεν μπορεί να υπογράφεται η συμφωνία στις Πρέσπες και οι άνθρωποι να διαμαρτύρονται στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Το άλλο πουλάκι:

Αυτό είναι Γεωγραφία.

Ναι, αλλά, όπως λέει πάντα και η φίλη Μαριάννα Κορομηλά, «δεν μπορείς να μάθεις την Ιστορία, αν δεν γνωρίζεις καλά τη Γεωγραφία ενός τόπου». Για πολλούς Έλληνες, λοιπόν, η Μακεδονία είναι terra incognita άγνωστη χώρα.

Θυμάμαι έναν φίλο, «χαμουτζή», που έλεγε, όταν μάθαινε κάτι για την Μακεδονία, «αυτό έγινε εκεί πάνω, σ’ εσάς, στην… Κοζάνη»! Δηλαδή, Δράμα και Κοζάνη ήταν ένα και το αυτό! Και δεν ήταν ο μόνος!

Είπαμε όμως ότι θα μιλήσουμε όχι μόνο για την ιστορία που γνωρίζουμε, αλλά και για την Ιστορία που… αντέχουμε. Διότι, δεν μπορεί, όλα αυτά τα χρόνια κάτι θα ακούσαμε πέρα από όσα λένε τα σχολικά βιβλία.

Ας πούμε για το ποια ήταν η πληθυσμιακή σύνθεση της «Πρωτεύουσας της Μακεδονίας», όταν μπήκε σ’ αυτήν ελευθερωτής ο ελληνικός Στρατός, στις 26 Οκτωβρίου 1912. (Με βάση τη στατιστική που διενήργησε το ελληνικό Προξενείο.)

Ή τι γλώσσες έδειξε ότι ομιλούνται στη Μακεδονία, ας πούμε η απογραφή τού 1920, όπως διενεργήθηκε από το επίσημο ελληνικό κράτος. Αυτά, και πολλά άλλα, είναι κομμάτια μιας Ιστορίας που δύσκολα τα συζητάμε.

Ωστόσο, η μοίρα αυτού του τόπου μάς υποχρεώνει να καταναλώνουμε περισσότερη Ιστορία από όση αντέχουμε. Κι έτσι, θέλουμε δεν θέλουμε, γινόμαστε όλοι ειδήμονες, όπως σε κάθε θέμα που βρίσκεται κάποια στιγμή στην επικαιρότητα.

Ειδικά τα τελευταία χρόνια, με την τεράστια ανάπτυξη του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η κατανάλωση αυτή γίνεται πολύ πιο εύκολα. Κι έτσι προκύπτει το άλλο θέμα που πρέπει να συζητήσουμε.

Το είπαμε στην αρχή. Δεν έχει να κάνει με το πόση Ιστορία γνωρίζουμε, αλλά με το πόσα γνωρίζουμε για την Ιστορία. Δηλαδή για το τι είναι αυτή η επιστήμη και πώς πρέπει να την προσεγγίζουμε.

Αυτό είναι ένα πρόβλημα και το διαπιστώνει κανείς καθημερινά στις διαδικτυακές και όχι μόνον συζητήσεις. Βλέπει, ας πούμε, τον άλλο που βρήκε μια ενδιαφέρουσα (για τον ίδιο) ανάρτηση και έγινε γνώστης της Ιστορίας.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Αποσπασματικά και ξεκομμένα!

Μπορεί να βρει κάτι που έγραψε η Πηνελόπη Δέλτα, ή που είπε Χριστόδουλος ή ο Ανδρέας Παπανδρέου και, με βάση αυτό, τεκμηριώνει την (επιστημονική) θέση του πάνω στο επίμαχο ζήτημα της Μακεδονίας.

Ποτέ όμως μια φράση, όσο σημαντικό πρόσωπο και να είναι αυτός που την είπε, δεν αποτελεί ιστορική μαρτυρία, αν τη δεις αποκομμένη από το πλαίσιο μέσα στο οποίο ειπώθηκε. Αν δεν την τοποθετήσεις στην ιστορική συγκυρία.

Τη συγκεκριμένη φράση, λοιπόν, την είπε ο τάδε, την εποχή εκείνη, τότε που επικρατούσαν αυτές οι συνθήκες, επειδή είχε υπόψη του κάποια δεδομένα ή ήθελε να απαντήσει σε επιχειρήματα των αντιπάλων. 

Αν ζούσε σήμερα, με τα ισχύοντα δεδομένα, είναι βέβαιο πως θα έλεγε κάτι άλλο, χωρίς να μπορούμε να υποθέσουμε τι ακριβώς. Πάντως δεν έχει κανένα νόημα να επικαλούμαστε εμείς τα τότε λόγια του, για να τεκμηριώσουμε σημερινές θέσεις μας.

Για να το καταλάβετε, πάρτε δηλώσεις των σημερινών πολιτικών για το μακεδονικό και θα δείτε πως, κάνοντας μια λεπτομερή αναζήτηση, θα βρείτε ότι οι περισσότεροι έχουν πει πολλά και τα… αντίθετά τους.

Φαντάζεστε τους ερασιτέχνες ιστορικούς του μέλλοντος να βασίζονται σε μια αποκομμένη δήλωση των πολιτικών μας; Γι’ αυτό σας λέω είναι πολύ σοβαρό πράγμα η Ιστορία, για να παίζουμε μαζί της.

 Στο πόδι…