181211 ΧΤΥΠΗΜΕΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Αγάπη μου γλυκιά!

Ξεκινήσαμε χθες να λέμε πως το τραγούδι «όσο με μαλώνεις» του Βασίλη Τσιτσάνη ήρθε να εκφράσει την επικαιρότητα των ημερών. Πιο συγκεκριμένα της περασμένης εβδομάδας, που όμως συζητιέται ακόμη και τώρα.

Είπαμε για τον στίχο που λέει ότι «τώρα είν’ αργά» και σήμερα θα μιλήσουμε για έναν άλλο, ο οποίος θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ποιο ακριβώς είναι το θέμα μας: «Πλήγωσέ με, πλήγωσέ με…»

Και επειδή μπορεί κάποιοι να υποστηρίξουν πως το τραγούδι μιλάει για ψυχικά τραύματα, θα σας θυμίσω κι ένα άλλο, πάλι του Τσιτσάνη, στο οποίο απολαύσαμε το βράδυ του Σαββάτου τη Μαριάνθη Κεφάλα που τίμησε την πόλη μας:

«Μ’ ένα χαστούκι σου ήρθα να σ’ αγαπήσω»!

Το θέμα μας, λοιπόν, είναι η βία, όχι γενικά και αφηρημένα, αλλά εκείνη που εμφανίζεται ανάμεσα σε ένα ζευγάρι.

Με πιο συχνό καταμερισμό ρόλων εκείνον του θύτη για τον άντρα και του θύματος για τη γυναίκα. Όχι ότι δεν υπάρχει και το αντίστροφο, όμως θεωρώ ότι τα ποσοστά είναι συντριπτικά υπέρ τής πρώτης περίπτωσης.

Εξάλλου, τραγική, τραγικότατη προέκταση του φαινομένου είναι η δολοφονία της φοιτήτριας στη Ρόδο. Δεν είναι λίγες οι φορές που αυτού του είδους η βία οδηγεί στον θάνατο του θύματος. Δεν χρειάζεται όμως να φτάσουμε εκεί…

Εννοώ δε είναι ανάγκη να υπάρξει μια τόσο τραγική κατάληξη για να στηλιτεύουμε το φαινόμενο. Το οποίο μας έρχεται από πολύ μακριά, από τα χρόνια των σπηλαίων, όμως το «απολαύσαμε» και στη νεότερη εποχή.

Όχι μόνο μέσα από τα τραγούδια! Να σας θυμίσω ένα άλλο πολύ γνωστό; Η Σοφία Βέμπο τραγούδησε στο «χαστούκι», των Παπαδόπουλου – Τραϊφόρου «χτύπα με ακόμα μια φορά / αφού το κέφι σου το θέλει».

Κάτι τέτοια τραγούδια όμως, μαζί με τις ταινίες για τις οποίες θα μιλήσουμε στη συνέχεια, απενοχοποιούσαν μια συμπεριφορά που έφτανε να φαίνεται… «φυσιολογική» στα μάτια όχι μόνο του θύτη, αλλά και σε εκείνα του θύματος.

Κι έτσι βλέπουμε να δέχεται αδιαμαρτύρητα τη βία -εντάξει, ενίοτε με κάποιο παράπονο- αλλά και να τρέφει αισθήματα που χρήζουν ψυχιατρικής παρακολούθησης απέναντι στον βίαιο άντρα που σηκώνει το χέρι του.

Το άλλο πουλάκι:

Μιλάμε για άλλες εποχές;

Για να το εξετάσουμε λίγο. Πράγματι, σε χρόνια όχι πολύ μακρινά από σήμερα, το ξύλο θεωρούνταν και μια… παιδαγωγική μέθοδος, βασισμένη στις θεωρίες του συμπεριφορισμού και των εξαρτημένων αντανακλαστικών!

Ένα χτύπημα στο χέρι του παιδιού, τη στιγμή που αυτό πάει να ακουμπήσει κάτι καυτό, το γλιτώνει όχι μόνο από μια χειρότερη «βλάβη» εκείνη τη στιγμή, αλλά το παραδειγματίζει και για παρόμοιες απροσεξίες στο μέλλον.

Η ανάμνηση του πόνου, δηλαδή, αποτρέπει τον άνθρωπο από το να επαναλαμβάνει τα ίδια σφάλματα˙ κι έτσι τον κάνει καλύτερο, τον βοηθά, άρα του κάνει καλό. Αυτό, μέχρι να ανακαλύψουμε ότι η χρήση βίας δεν είναι κάτι απλό.

Ότι ένα χτύπημα, ένα χαστούκι, είναι κάτι πολύ πιο βαθύ από τον στιγμιαίο πόνο που πιθανώς επιφέρει. Και πως οι επιπτώσεις του είναι πολύ περισσότερες από τη στιγμιαία αποτροπή ενός μεγαλύτερου κακού.

Αυτό, παρ’ όλο που οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί το διατύπωσαν πολύ νωρίς, συνέχισε να υπάρχει ως αποδεκτή μέθοδος αντίδρασης μέχρι πολύ πρόσφατα. Προσοχή, δεν εννοώ ότι τώρα καταργήθηκε, απλώς πάψαμε να την αποδεχόμαστε.

Μπορεί να γελάμε με τις σφαλιάρες που αμολούσε με το παραμικρό ο αείμνηστος Λάμπρος Κωνσταντάρας σε άντρες και γυναίκες με των οποίων τη συμπεριφορά διαφωνούσε, αλλά τις βλέπουμε σαν κάτι… εξωτικό.

Στο πλαίσιο μιας κωμικής αναπαράστασης της πραγματικότητας, στην οποία δεν συμβαίνουν (πλέον) οι υπερβολές αυτές. Εξάλλου, λίγο ξύλο πάντα κάνει καλό και στο θύμα, όπως αποδείχθηκε με τις ανάγωγες μαθήτριες του Κολεγίου Αθηνών (!)

Σήμερα, λοιπόν, η σωματική βία, χωρίς να πάψει να είναι παρούσα, θεωρείται από όλους κάτι κακό. Ακόμα κι εκείνος που «απλώνει το χέρι του», αν το φέρει η κουβέντα, σε ανύποπτο χρόνο, θα καταφερθεί εναντίον της.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Είναι όμως πράγματι έτσι;

Υπάρχουν περιπτώσεις που μας κάνουν να αμφιβάλλουμε. Αν προσέξουμε τις αντιδράσεις μεγάλης μερίδας της κοινής γνώμης, της περίφημης και περήφανης κοινής γνώμης, θα δούμε ότι αυτό δεν ισχύει.

Υπάρχουν περιπτώσεις που η χρήση βίας θεωρείται αποδεκτή, είτε ως αναγκαίο κακό, είτε ως φυσιολογικό (!) αποτέλεσμα κάποιας πρόκλησης από πλευράς του θύματος. Όταν αυτό «τα ήθελε», ή «πήγαινε γυρεύοντας»…

«Θα έπρεπε να είχαμε το δικαίωμα να δίνουμε ένα χαστούκι το χρόνο˙ μόνον ένα», έλεγε δάσκαλος της παρέας σε σχετική συζήτηση. Μπορεί βεβαίως αυτό να βοηθούσε στη διατήρηση κάποιας… εργασιακής γαλήνης στην τάξη.

Είναι όμως εξίσου βέβαιο ότι, μετά από λίγο καιρό, το ένα δεν θα ήταν αρκετό και χρειαζόταν να αυξηθεί η… δόση. Γι’ αυτό επιμένουμε στη μηδενική χρήση και μηδενική ανοχή της βίας. Οπουδήποτε και οποτεδήποτε.

Το περίεργο είναι ότι, μια και μιλάμε για σχολεία, τα παιδιά γνωρίζουν πολύ καλά ότι απαγορεύεται να τα χτυπήσει οποιοσδήποτε, αυτός όμως ο… οποιοσδήποτε δεν μπορεί να είναι τα ίδια, που μια χαρά χτυπούν άλλα παιδιά.

Η παιδική όμως αυτή συμπεριφορά, που πιθανώς δείχνει και μια… τάση προς την καταφυγή στην εύκολη λύση της βίας, πρέπει να μας θυμίζει πως οφείλουμε να αντιτασσόμαστε ακόμη πιο σθεναρά στην εμφάνισή της.

Και στην αποδοχή της από τρίτους!

 Βία… Εγκνάτια!