181213 ΥΠΑΝΑΠΤΥΚΤΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Κάτι δεν κάνουμε καλά;

Διάβασα, αυτές τις μέρες, αναλύσεις επί αναλύσεων, που αναφέρονται στις εξεγέρσεις πολιτών στη Γαλλία και δείχνουν μια μεγάλη ανησυχία για το τι πρόκειται να συμβεί, αν δεν καταλαγιάσουν.

Ανησυχία ακόμη για το μέλλον της Ευρώπης, το οποίο κινδυνεύει από την έξαρση του λαϊκισμού και των σύγχρονων εθνικισμών, που βρίσκουν απήχηση στα δυσαρεστημένα κοινωνικά στρώματα που συνεχώς πληθαίνουν.

Κάποιοι λένε ότι φταίει η παγκοσμιοποίηση η οποία είτε θεωρείται αφ’ εαυτού της κάτι κακό, ένα «δαιμονικό φαινόμενο», είτε δεν μπόρεσε να περιορίσει τις αρνητικές συνέπειες που είχε η εμφάνισή της στο ιστορικό γίγνεσθαι.

Άλλοι υποστηρίζουν πως πηγή του κακού είναι η μετανάστευση πληθυσμών από φτωχότερες περιοχές του πλανήτη προς εκεί όπου υπάρχει ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, με δεδομένο ότι οι πληθυσμοί αυτοί προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες.

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα από τη μια τη φτωχοποίηση και την απώλεια κεκτημένων για τους λαούς της Ευρώπης, και από την άλλη τη βίαιη αλλοίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός εκάστου λαού.

Ως αντίδραση, λοιπόν, σ’ αυτόν τον κίνδυνο, προτείνονται από τα άκρα του πολιτικού φάσματος η περιχαράκωση στις εθνικές οικονομίες και τα εθνικά σύνορα, όπου ο πλούτος και οι αξίες θα ανήκουν μόνο στους γηγενείς.

Βεβαίως, υπάρχουν και άλλες αναλύσεις που μιλούν για την αποστασιοποίηση της άρχουσας τάξης από τα λαϊκά στρώματα, την εγκαθίδρυση διαφόρων ελίτ που λαμβάνουν αποφάσεις ερήμην των πολιτών.

Μιλούν για τους ευνοημένους της νέας τάξης πραγμάτων που όχι μόνον διαβιούν προκλητικά για τον μέσο πολίτη, αλλά επιδεικνύουν και μια περιφρόνηση για όλα όσα τον απασχολούν και τον φοβίζουν.

Αυτή η συμπεριφορά οδηγεί μεγάλο μέρος των λαϊκών στρωμάτων στο να ασπάζεται θεωρίες συνομωσίας και να φαντάζεται μυστικοπαθή ιερατεία που απεργάζονται την κατάκτηση του παγκόσμιου πλούτου και της πλανητικής εξουσίας.

Βρίσκει καταφύγιο, λοιπόν, με μεγάλη ευκολία, στους κόλπους λαϊκιστικών κομμάτων που εμφανίζονται δήθεν αντισυστημικά και έχουν ως στόχο την υπεράσπιση των πολιτών από όλους αυτούς τους κινδύνους.

Το άλλο πουλάκι:

Κυρίως όμως… αγανακτούν.

Εύκολος στόχος αυτής της αγανάκτησης είναι το «παλιό σύστημα», κάτι προφανέστατα αντιφατικό, αφού το παλιό δεν μπορεί να φταίει για τα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης των λαών.

Οι αντίφαση όμως αυτή δεν φαίνεται να προβληματίζει τους κάθε είδους αγανακτισμένους, γεγονός που έρχεται να επιβεβαιώσει ότι, στην πραγματικότητα, δεν ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτό που φταίει και τα πράγματα δεν πάνε όπως θα ήθελαν.

Αυτοί απλώς είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν οποιονδήποτε παρουσιάζεται ως «το νέο», κι ας είναι, όσον αφορά τον τρόπο σκέψεις, αλλά και την πρακτική, παλαιότερο από οτιδήποτε άλλο, αφού αρνείται να αλλάξει και να προσαρμοστεί.

Δεν ξέρουν τι τους φταίει! Στο σημείο αυτό ας σταθούμε για λίγο και ας συζητήσουμε αυτό το φαινόμενο, γιατί πιστεύω ότι η κουβέντα μας αυτή μπορεί να αναδείξει και τις όποιες, πραγματικές ευθύνες έχει «το παλιό».

Ανάπτυξη!

Θυμόσαστε ότι αυτή ήταν η λέξη – σύνθημα που επικράτησε όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά παγκοσμίως; Όλοι μιλούσαν για ανάπτυξη, όλοι υπόσχονταν ανάπτυξη, όλοι περίμεναν την ανάπτυξη…

Η οποία ανάπτυξη είχε συνδεθεί στο μυαλό των περισσοτέρων με ένα συνεχώς βελτιούμενο βιοτικό επίπεδο˙ με τη δυνατότητα να αποκτούν ολοένα όχι μόνο καλύτερης ποιότητας, αλλά και περισσότερα υλικά αγαθά.

Πέρασαν μία ή δύο γενιές που, ενώ είχαν μεγαλώσει μέσα στον (ή μετά τον) πόλεμο, σε μεγάλη ένδεια, κατόρθωσαν να αποκτήσουν απίστευτα «πλούτη», που τους προσέφεραν ένα επίπεδο ζωής ασύλληπτο για απλούς ανθρώπους.

Σπίτια και αυτοκίνητα και ρούχα και ταξίδια και ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές που τους παρείχαν αδιανόητες ευκολίες και δυνατότητες, και όλα αυτά σε αριθμούς που έδειχναν όχι μόνον άνεση, αλλά και… απληστία.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Μπορούσε να συνεχιστεί κάτι τέτοιο;

Αποδείχθηκε πως όχι, με δεδομένο τα πεπερασμένα όρια και τις αντοχές του πλανήτη, σε συνδυασμό με το αίτημα δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζούσαν (ζουν) αποκλεισμένοι, να αποκτήσουν και αυτοί ένα παρόμοιο επίπεδο ζωής.

Αν κάθε οικογένεια Ινδού ή Κινέζου, αποκτήσει (και αυτή) ένα αυτοκίνητο, ο πλανήτης θα καταρρεύσει. Το ίδιο θα συμβεί και αν θελήσει (δηλαδή μπορέσει) να κάνει ένα ταξίδι το χρόνο, ή και… μπάνιο κάθε μέρα!

Αυτά όμως είναι πολύ δύσκολο να τα αντιληφθεί ένας κάτοικος του αναπτυγμένου κόσμου, ακόμη και σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όταν δηλαδή φοράει ρούχα και χρησιμοποιεί συσκευές που προέρχονται αποκλειστικά από εκείνες τις χώρες.

Αυτός πίστεψε την υπόσχεση -και τώρα προβάλλει το αίτημα- για «ανάπτυξη», δηλαδή για την απόκτηση περισσότερων και καλύτερων υλικών αγαθών, υψηλότερου βιοτικού επιπέδου. Παραβλέποντας μια ακόμη ιστορική πραγματικότητα.

Ότι ο κόσμος αναπτύχτηκε, όχι όμως εκθετικά, ούτε καν γραμμικά, με πολλά πισωγυρίσματα, με πολλούς πολέμους, που υποχρέωναν, κάθε λίγες δεκαετίες, σε μια επανεκκίνηση την παγκόσμια οικονομία.

Τώρα όμως ζούμε μια πρωτοφανή σε διάρκεια ειρηνική περίοδο, με εξαιρέσεις περιορισμένες τοπικά συρράξεις. Οι οποίες επιτείνουν το αίτημα πληθυσμών του λεγόμενου τρίτου κόσμου για μια καλύτερη ζωή.

Αφήστε που οι περισσότεροι θεωρούν, όχι αδίκως, ότι ο αναπτυγμένος κόσμος τούς την οφείλει, αφού στήριξε μεγάλο μέρος αυτής της ανάπτυξής του στην εκμετάλλευση των δικών τους πλουτοπαραγωγικών πηγών.

Επομένως; Επομένως το πρόβλημα είναι αρκετά περίπλοκο για να περιμένουμε να το λύσουμε με τις εύκολες και απλοϊκές λύσεις που προτείνουν όσοι «χαίρονται» με τις εξεγέρσεις, ελπίζοντας σε πολιτικά οφέλη.

 Κουβάρι!