150217 ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΚΟ

Το ένα πουλάκι:

Τι είναι η γραφειοκρατία;

Μπορεί να μη γνωρίζουμε τον ακριβή ορισμό, σίγουρα όμως ξέρουμε ότι πρόκειται για κάτι αρνητικό. Απαραίτητο μεν, αρνητικό δε. Το απαραίτητο έγκειται στο γεγονός ότι η δημόσια διοίκηση πρέπει να λειτουργεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, αυτόν της γραφειοκρατίας.

Δηλαδή, να υπάρχει μια ιεραρχία, ο κάθε υπάλληλος να έχει αυστηρά προσδιορισμένες αρμοδιότητες, να υπάρχει έλεγχος της νομιμότητας όλων των ενεργειών, να λογοδοτούν όλοι κάπου κ.λπ.

Αυτό όμως το πράγμα, από ένα λειτουργικό «εργαλείο» στα χέρια του κράτους, μπορεί να γίνει ένας ανεξέλεγκτος τυραννικός μηχανισμός.

Τυραννικός όχι μόνο για τους πολίτες που προσπαθούν να «εξυπηρετηθούν» μέσω αυτού, αλλά και για τους ίδιους τους υπαλλήλους που τον υπηρετούν.

Πώς συμβαίνει αυτό; Πώς δημιουργείται αυτή η καρκινωματική εκτροπή;

Είναι εγγενής και δημιουργείται αναπόφευκτα, μόνο και μόνο επειδή έτσι είναι το σύστημα; Ή είναι αποτέλεσμα της αυτόνομης και ανεξέλεγκτης λειτουργίας μηχανισμών και διαδικασιών στις οποίες βάζουν το χέρι τους και ανίκανοι (ή υπερβολικά ικανοί) υπάλληλοι;

Διότι στο λήμμα γραφειοκρατία βρίσκουμε συνήθως και την αρνητική σημασία, εκείνη της διεκπεραίωσης των εργασιών με σχολαστικότητα και προσκόλληση στους τύπους, την αύξηση του χαρτοβασιλείου και της αδιαφάνειας, του νομικισμού και της υπαλληλοκρατίας, όπου ο κάθε μικρός κρίκος αισθάνεται το σημαντικότερο γρανάζι στη λειτουργία της κρατικής μηχανής και φέρεται ανάλογα.

Δεν είναι τυχαίο ότι μ’ αυτή και μόνο μ’ αυτή την έννοια χρησιμοποιείται η λέξη στην καθημερινότητά μας. Φαίνεται ότι η προσωπική εμπειρία του καθενός που έρχεται σε επαφή με το δημόσιο διαμορφώνει αυτή την αντίληψη περί γραφειοκρατικού τέρατος, το οποίο τρέφεται από ατέλειωτες ώρες χαμένες σε ουρές ή μεταξύ γραφείων, προκειμένου να συμπληρωθούν και να διαβιβαστούν έγγραφα με στοιχεία γνωστά που, επιπλέον, βρίσκονται στη διάθεσή όλων.

Διότι, περί αυτού πρόκειται. Το κράτος σου ζητά συνήθως να βεβαιώσεις πως είσαι εσύ, προσκομίζοντας ένα σωρό έγγραφα που τα παίρνεις από το ίδιο το κράτος, αφού βεβαιώσεις πως είσαι εσύ που τα ζητάς και τα δικαιούσαι.

Δεν είναι έτσι;

Το άλλο πουλάκι:

«Η λύση είναι η μηχανοργάνωση».

Ακούγεται ωραίο, όμως απέχει πολύ από το να είναι αληθινό. Πράγματι, υπάρχουν περιπτώσεις που ο υπάλληλος πληκτρολογεί ένα όνομα, πατάει ένα κουμπί και το έγγραφο που ζητάς είναι έτοιμο.

Το πρόβλημα όμως δεν λύνεται. Είτε γιατί το «μηχάνημα» το χειρίζεται μόνο ο συγκεκριμένος υπάλληλος, είτε γιατί πρέπει να βρεθεί ο προϊστάμενος να υπογράψει το έγγραφο, είτε γιατί το σύστημα «κρεμάει», ο εκτυπωτής δεν έχει μελάνια, το πρόγραμμα αναβαθμίζεται…

Δεν λύνεται όμως γιατί το κυρίως ζήτημα είναι αλλού. Δεν έχει τόση σημασία αν το έγγραφο θα το συμπληρώσει ο υπάλληλος ιδιόχειρα ή μέσω του υπολογιστή.

Το θέμα είναι να μη χρειάζεται αυτό το έγγραφο ή να μη χρειάζεται να στηθεί ο πολίτης στη σειρά για να το πάρει και να το πάει σε κάποιο άλλο, συνήθως διπλανό, γραφείο.

Ακούμε συνεχώς, το ακούσαμε και πάλι με τη νέα κυβέρνηση, ότι ο πολίτης δεν θα υποχρεώνεται να προσκομίζει δικαιολογητικά και στοιχεία, τα οποία υπάρχουν στις υπηρεσίες του κράτους.

Μα, είναι δυνατόν να μην υπάρχουν; Τι κάνουμε εμείς; Παράγουμε μόνοι μας έγγραφα και δικαιολογητικά; Από τις κρατικές υπηρεσίες τα παίρνουμε όλα.

Άντε να δούμε…

Πάντως, ειδικά για τη μηχανοργάνωση, γνωρίζω εκ πείρας περιπτώσεις που αύξησε την απαιτούμενη εργασία, αντί να τη μειώσει, πράγμα που θεωρείται λογικά αδύνατο. Σε κάποια άλλη ίσως χώρα. Κι όμως, εδώ ισχύει. Σκεφθείτε μόνο πως ένα γεγονός, μια άδεια ας πούμε, που πριν δινόταν με ένα έγγραφο, τώρα πρέπει να δηλώνεται σε ένα σωρό «φόρμες», οι οποίες ελάχιστα επικοινωνούν μεταξύ τους.

Γνωρίζω κι άλλα παραδείγματα επειδή το έψαξα, όταν διάβασα ένα ειρωνικό σχόλιο τού τύπου «κάποιοι αναλφάβητοι υπάλληλοι διαμαρτύρονται ότι η μηχανοργάνωση αύξησε τον όγκο εργασίας», αλλά δεν θέλω να επιμείνω επί του παρόντος. Θα τα πούμε σε άλλη ευκαιρία.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Εγώ να σταθώ κάπου αλλού.

Σε μια μορφή της γραφειοκρατίας την οποία δεν αντιλαμβάνεται άμεσα ο απλός πολίτης, ταλαιπωρεί όμως χιλιάδες υπαλλήλους και έχει και μεγάλο οικονομικό κόστος.

Σκεφθείτε ότι κάθε φορά που αλλάζει τίτλο ένα υπουργείο, θα πρέπει αυτή η αλλαγή να φθάσει μέχρι το τελευταίο έγγραφο της έσχατης υπηρεσίας που υπάγεται σ’ αυτό.

Ξέρετε κάθε πότε αλλάζει τίτλο ένα υπουργείο; Σε κάθε κυβερνητική αλλαγή οπωσδήποτε, αλλά και σε όλους σχεδόν τους ενδιάμεσους ανασχηματισμούς. Έτσι, ας πούμε, από το 2009 και εδώ έχουμε κατά σειρά: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού. Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Και τώρα, Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Κάθε μία από τις παραπάνω αλλαγές σημαίνει πως πρέπει να αλλάζει το αντίστοιχο λογότυπο σε όλα τα έγγραφα αυτού του υπουργείου και σε κάθε «χαρτί» (πιστοποιητικό, βαθμοί κ.λπ.) που εκδίδεται από το κάθε ελληνικό σχολείο. Επιπλέον πρέπει να κατασκευάζονται καινούριες και να αλλάζουν κάθε φορά όλες οι σφραγίδες που απαιτείται να τίθενται σ’ αυτά τα έγγραφα.

Γιατί; Στην ουσία για τίποτε. Πρόκειται για το ίδιο ακριβώς υπουργείο με τις ίδιες υπηρεσίες, μόνο που αλλάζει το όνομα, επειδή ο κάθε πρωθυπουργός ή ο κάθε υπουργός θέλει να… νοηματοδοτήσει κάτι μ’ αυτή την αλλαγή ονόματος. Να γράψει, δηλαδή, ιστορία!

Κι ας τρέχουν χιλιάδες υπάλληλοι για το τίποτα.

Λεβιάθαν!