190607 ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Επιστροφή στην καθημερινότητα;

                 

Προσοχή γιατί μπορεί να κάνουμε το σφάλμα που κάνουν πολλοί και μπερδεύουν την καθημερινότητα με την κανονικότητα. Αυτά μπορεί να ταυτίζονται αλλού, όχι όμως εδώ, στη πιο όμορφη χώρα του κόσμου.

Που κατοικείται από τους πιο δημοκρατικούς πολίτες. Ας πούμε καθημερινότητα είναι να πιάνουν οι άλλοι και να «διακοσμούν» τα ολοκαίνουρια βαγόνια ενός συρμού που δεν έχει τεθεί ακόμη σε λειτουργία.

Αυτό είναι κάτι που μπορεί να θεωρηθεί κανονικό; Ξέρω τι θα απαντήσουν κάποιοι. Όσο κανονικό είναι και το να εγκαινιάζεις, και μάλιστα όχι μόνο μια φορά, βαγόνια και συρμούς που θα λειτουργήσουν μετά από χρόνια. 

Άλλο το ένα και άλλο το άλλο! Ας αφήσουμε το άλλο που, εν μέρει, απαντήθηκε στις εκλογές και ας πιάσουμε το ένα. Το οποίο, ενίοτε, παίρνει και πιο εξτρίμ μορφές, όπως, ας πούμε η εικαστική παρέμβαση στους τοίχους της Βουλής.

Αυτή η παραβατικότητα, που είναι καθημερινότητα και τείνει να γίνει κανονικότητα, έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Προέρχεται από μια κακώς νοούμενη ελευθερία, η οποία έχει κάψει πολλά σπίτια.

Πρώτα από… παιδαγωγική άποψη. Δεν ξέρω πώς, αλλά εκεί, στα μέσα της δεκαετίας του 1970 (προφανώς έχει σχέση με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας) έφτασαν και στη χώρα μας οι αρχές τής νέας, ή αντιαυταρχικής, αγωγής.

Οι οποίες συμπλήρωναν ήδη αρκετές δεκαετίες στον υπόλοιπο κόσμο, όμως στη χώρα μας έφτασαν με σχετική καθυστέρηση, λόγω των πολέμων και της δικτατορίας που προηγήθηκαν. Και, όπως συμβαίνει συνήθως, διαστρεβλωμένες.

Η αυτενέργεια και η ελευθερία λοξοδρόμησαν και αφέθηκαν να γίνουν ασυδοσία. Η αντιαυταρχικότητα έγινε ατιμωρησία. Η παιδοκεντρική αντίληψη παρερμηνεύτηκε και μετέτρεψε το παιδί σε δικτατορίσκο.

Για να καταλάβετε περί τίνος πρόκειται (αν και είμαι βέβαιος ότι το ξέρετε πολύ καλά) σας μεταφέρω ένα απόσπασμα από πανεπιστημιακές σημειώσεις του μαθήματος «Σύγχρονες Παιδαγωγικές Κατευθύνσεις»:

«Η επίπληξη δημιουργεί δυσάρεστα συναισθήματα, περιορίζει τη δραστηριότητα του παιδιού, αυξάνει το συναίσθημα της ανασφάλειας και καταπιέζει τους τρόπους εκδήλωσης της συμπεριφοράς του.

Η απειλή προξενεί άγχος και αυξάνει την επιθετικότητα του παιδιού. Η τιμωρία μπορεί να οδηγήσει στη φυγή, στο ψέμα, στην απάτη, στην ανασφάλεια, σε συναισθήματα κατωτερότητας ή στο μίσος.

Η πλειονότητα των σύγχρονων παιδαγωγών θεωρούν τις ποινές λειτουργικά αναποτελεσματικές και παιδαγωγικά απαράδεκτες». Κι έτσι, με παιδιά που δεν γνώρισαν τι θα πει τιμωρία, δηλαδή ανάληψη ευθύνης, φτάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα.

Το άλλο πουλάκι:

Ήρθε και ο… δικαιωματισμός!

Τα παιδιά απέκτησαν ένα σωρό δικαιώματα, δηλαδή αυτά προϋπήρχαν, μόνο που τώρα τα γνώρισαν και έμαθαν να τα διεκδικούν, χωρίς όμως ποτέ κανείς να τους πει ότι δικαιώματα χωρίς υποχρεώσεις δεν υπάρχουν.

Θυμάμαι πώς έκανε το αντίστοιχο μάθημα ένας παλιός δάσκαλος. Καθόταν και συζητούσε με τα παιδιά ένα προς ένα τα δικαιώματά τους. Σε διπλανή όμως στήλη στον πίνακα, έγραφε όλες τις αντίστοιχες υποχρεώσεις.

Έτσι το παιδί έβλεπε ότι παράλληλα με το δικαίωμά του στη μόρφωση υπάρχουν οι υποχρεώσεις να φοιτά στο σχολείο ανελλιπώς, να διαβάζει τα μαθήματα και να εκτελεί τις εργασίες του, να συνυπάρχει με άλλα παιδιά…

Καταλάβαινε ότι μαζί με το δικαίωμά του για παιχνίδι πηγαίνουν ένα σωρό υποχρεώσεις, από την υπακοή στους κανόνες και τον σεβασμό των αντιπάλων, μέχρι ην τήρηση των ωρών κοινής ησυχίας.

Το «μάθημα» όμως συνήθως δεν γίνεται έτσι και εκείνο που μένει στα παιδιά είναι τα δικαιώματά τους. Αυτό, μαζί με την άλλη παρανόηση, εκείνη της αγωνιστικής διεκδίκησής τους, μας έφεραν στο χάλι που είμαστε.

Διότι ελάχιστοι επίσης γονείς ή εκπαιδευτικοί εξήγησαν στα παιδιά τι ακριβώς ήταν το Πολυτεχνείο και ποιες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες οδήγησαν σ’ αυτό. Εκείνο που έμεινε ήταν «η υποχρέωση σε νέους αγώνες και το δικαίωμα στην κατάληψη». 

Έτσι, με εντελώς διαστρεβλωμένη την αντιαυταρχική αγωγή και πλήρως παρανοημένο το διεκδικητικό πνεύμα, μεγαλώσαμε γενιές παιδιών που δεν γνωρίζουν όρια στη συμπεριφορά τους και αυτοαποκαλούνται «αντιεξουσιαστές».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Ενώ ασκούν εξουσία!

Είτε μέσα στο σπίτι τους, είτε στο σχολείο, είτε αργότερα στην κοινωνία, η εξουσία των παιδιών (και των «παιδιών») γίνεται ολοένα και πιο αυθαίρετη, ολοένα και πιο καταπιεστική, ολοένα και πιο βίαιη.

Εντάξει, το ξέρω ότι δεν είναι σωστό να γενικεύουμε, υπάρχουν και παιδιά που μεγαλώνουν με άλλες αρχές, όμως εδώ μιλάμε για ένα φαινόμενο που το χαρακτηρίσαμε από την αρχή ως καθημερινότητα.

Φανταστείτε όμως μια διαφορετική τέτοια. Μια καθημερινότητα, ας πούμε, όπου ο κάθε μαθητής θα είχε χρεωμένο το βιβλίο του, το θρανίο του, ακόμη και ένα τμήμα από τον σχολικό κήπο. (Υπάρχουν ακόμη τέτοιοι;)

Οποιαδήποτε «φθορά» θα ήταν υποχρεωμένος να την επιδιορθώσει ή να την αντικαταστήσει, έτσι ώστε να παραδώσει αυτό που χρεώθηκε όπως το παρέλαβε. Αντίστοιχα, σε καταστροφές που προκαλούνται σε δημόσια ή ιδιωτική περιουσία.

Το έχουμε ξαναπεί. Δεν χρειάζονται ιδιαίτερα πειθαρχικά μέτρα. Μια βούρτσα (ίσως δύο, η δεύτερη για τον πατέρα του) και ένας κουβάς μπογιά, για να αποκατασταθεί ο μουτζουρωμένος με ανοησίες τοίχος του γείτονα.

Αυτό όμως, όπως καταλαβαίνετε, προϋποθέτει μια κοινωνία που δεν λέει «έλα, μωρέ, παιδιά είναι», ούτε θεωρεί την «ήπια παραβατικότητα»… μορφή έκφρασης ανήσυχων νέων. Απαιτεί μια υπεύθυνη κοινωνία.

Υπεύθυνη, πρωτίστως, απέναντι στα παιδιά της!

Κανονικότητα, χωρίς… κανόνες!