130402 ΜΕΤΡΗΜΕΝΟ

Το ένα πουλάκι:

Εμείς το λέμε χρόνια.

Πολλές φορές, από αυτή τη στήλη, έχουμε επισημάνει το σημαντικότερο ίσως πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία είκοσι και περισσότερα χρόνια. Τώρα, με λύπη μας, διαβάζουμε ότι δικαιωνόμαστε.

Ποιο είναι όμως αυτό το πρόβλημα;

Εσείς, οι τακτικοί φίλοι και συνομιλητές θα έπρεπε να το ξέρετε. Ας το υπενθυμίσουμε και πάλι.

Η κοινωνία μας γίνεται ολοένα και περισσότερο κοινωνία ατομιστών.

Ελάχιστοι ενδιαφέρονται για το συλλογικό, το δημόσιο και μάλιστα ακόμη λιγότεροι το κάνουν χωρίς ιδιοτέλεια και υστεροβουλία.

Ο εαυτός μας και, στην καλύτερη περίπτωση, η οικογένειά μας. Αυτά μας ενδιαφέρουν, γι’ αυτά αγωνιζόμαστε, γι’ αυτά είμαστε έτοιμοι να κάνουμε το παν, ακόμη και να παραβλέψουμε ή να περιφρονήσουμε το νόμο.

Για να γίνει μάλιστα κατανοητό το φαινόμενο, συγκρίναμε την εποχή μας με παλαιότερες, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Πώς ήταν το δημόσιο και πώς το ιδιωτικό; Με τι ενδιαφέρον οι άνθρωποι μιας κοινότητας φρόντιζαν για κάθε τι δημόσιο, το σχολείο, τις εκκλησίες, τους δρόμους, τις βρύσες, τις πλατείες, τα μνήματα…

Σήμερα, αντίθετα με τότε, μας ενδιαφέρει μόνο το δικό μας σπίτι, για το οποίο φροντίζουμε να είναι ένα κόσμημα (όπως το εννοεί ο καθένας το κόσμημα, συνήθως με πολύ πλούτο και καθόλου αισθητική).

Αδιαφορούμε, αν δεν καταστρέφουμε, οτιδήποτε δημόσιο. Από το θρανίο που θα καθίσουμε στο σχολείο, μέχρι τα αγάλματα και τα κτήρια της πόλης.

Και από το πάρκο της γειτονιάς μας, μέχρι την παραλία και το δάσος όπου θα κτίσουμε το αυθαίρετό μας.

Αυτός ο ατομικισμός εκφράζεται στις σχέσεις μας όχι μόνο με τα πράγματα αλλά και με τους ανθρώπους.

Αδιαφορούμε για τους άλλους, κοιτάζουμε να τους «ρίξουμε», να τους προσπεράσουμε, να πάρουμε τη σειρά τους, να βολευτούμε εμείς και να τους αφήσουμε να κουρεύονται.

Παραδόξως όμως, αν ακούσεις συζητήσεις και μάλιστα σε σύγκριση πάντοτε με τους «κακούς» ή «ψυχρούς» ξένους, θα δεις να εξάγονται συμπεράσματα για το πόσο ανθρώπινη είναι η ελληνική κοινωνία.

Μερικοί μάλιστα αποδίδουν αυτή την «ανθρωπιά» μας στο μεσογειακό ταπεραμέντο, στην ορθόδοξη παράδοση, στην αρχαιοελληνική φιλοξενία, την προσφυγική μας καταγωγή και αλλού, πάντοτε εντελώς αυθαίρετα και χωρίς στοιχεία.

Το άλλο πουλάκι:

Ας δούμε τα στοιχεία.

Δύο έρευνες είδαν το φως της δημοσιότητας και έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Σύμφωνα, λοιπόν, με την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα, εμείς οι Έλληνες απαντήσαμε θετικά στο ερώτημα αν «είναι σημαντικό να είσαι πλούσιος και να διαθέτεις ακριβά πράγματα», σ’ ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρώπη.

Αυτό, από μόνο του ίσως να δείχνει και μια τάση για το ακριβό και το καλό γούστο. Υπάρχουν όμως και άλλα δεδομένα με τα οποία, αν συνδυαστεί, τα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου τιμητικά για μας.

Ερώτημα: «Πρέπει να είμαστε πάντα επιφυλακτικοί στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους;»

Οι Έλληνες απαντήσαμε θετικά σε ποσοστό 60%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι κάτω από 40%!

Ανάλογα απαντήσαμε και σε ερωτήματα ή προτάσεις του τύπου «οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να με εκμεταλλευτούν» και «οι άνθρωποι νοιάζονται περισσότερο για τον εαυτό τους, παρά για να βοηθήσουν τους άλλους».

Με λύπη μας μάλιστα διαπιστώνουμε ότι απαντήσεις άλλων Ευρωπαίων στα παραπάνω είναι θετικές σε ποσοστό περίπου μισό απ’ ό,τι οι δικές μας.

Υπάρχει και μια άλλη έρευνα από το Charities Aid Foundation η οποία κατατάσσει τις χώρες του κόσμου ανάλογα με το χρήμα και τον χρόνο που διαθέτουν οι πολίτες σε κοινωφελείς σκοπούς, αλλά και με το κατά πόσο είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν έναν «ξένο».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Αρνητικό ρεκόρ!

Βρισκόμαστε την προτελευταία θέση ανάμεσα σε 146 χώρες στις οποίες έγινε η έρευνα.

Κι ας λέμε τόσα για τον «καλό Σαμαρείτη» και τον «πλησίον».

Έτσι είναι φίλοι μου. Εμείς οι Έλληνες θεωρούμε αλληλεγγύη τη συμπαράσταση στον δικό μας άνθρωπο, τον συγγενή, τον συγχωριανό, του ίδιου κόμματος ή τον φίλο του φίλου.

Δυστυχώς όμως οι ερευνητές δεν τα μετρούν έτσι.

Αφήστε που όλοι οι δείκτες συμμετοχής στα κοινά φανερώνουν ότι η χώρα μας έχει πολύ χαμηλότερα ποσοστά «ενεργών πολιτών» σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Κι ας έχουμε τόσους συλλόγους, οργανώσεις και σωματεία.

Η πραγματική μας συμμετοχή σ’ αυτά είναι το πολύ πολύ να πληρώνουμε μια συνδρομή και να πηγαίνουμε στον ετήσιο χορό ή τις εκλογές.

Δυστυχώς, αυτή είναι μια πραγματικότητα την οποία διαπιστώνουν με λύπη και απογοήτευση πρώτοι απ’ όλους όσοι προσπαθούν να έχουν μια πιο ενεργό συμμετοχή σε τέτοιου είδους προσπάθειες.

Τι να πούμε;

Αν ελπίσουμε πως η (εμπειρική) διαπίστωση ότι η κρίση μάς αλλάζει τουλάχιστον σ’ αυτόν τον τομέα προς το καλύτερο να ισχύει και στην πραγματικότητα.

Έτσι, ίσως στις επόμενες μετρήσεις να φανούμε λίγο πιο «κοινωνικά ευαίσθητοι».

Μας μετράνε και μας βρίσκουν μισούς!