140328 ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΟ

Το ένα πουλάκι:

Είμαι λίγο αυστηρός;

Μερικές φορές σκέφτομαι μήπως ζητάμε από τους ανθρώπους περισσότερα από όσα μπορούν να δώσουν.

(Προς Θεού, μην πάει ο νους σας στη φορολογία, για άλλο πράγμα θα μιλήσουμε.)

Εξάλλου, τα λάθη είναι ανθρώπινα και εμείς, αν και πουλάκια, δεν ξεφεύγουμε από τον κανόνα των λαθών (ωραίο, έτσι;) και, συχνά πυκνά μας, πιάνουμε να έχουμε διαπράξει σοβαρότατα λάθη.

Ουδείς άσφαλτος, που θα έλεγε και η γνωστή κυρία του λαϊκού τραγουδιού.

Όπως καταλάβατε μιλάμε για γλωσσικά λάθη ή λάθη στη χρήση της γλώσσας, που είναι πολύ συχνά κυρίως στον προφορικό λόγο, αυτόν δηλαδή που χρησιμοποιούμε καθημερινά κι εμείς για να τα λέμε μαζί σας.

Ε, όταν γράφεις, υποτίθεται πως πρέπει να προσέξεις λίγο περισσότερο.

Έχεις κι ένα χρονικό περιθώριο να το ψάξεις, να το σκεφτείς, να το διατυπώσεις διαφορετικά, αν έχεις αμφιβολίες και δεν πατάς γερά στα πόδια σου.

Βεβαίως, όπως μας πληροφορούν και οι γλωσσολόγοι, τα λάθη γίνονται κυρίως σε δύο περιπτώσεις, αφού, υπό κανονικές συνθήκες, δεν δικαιολογείται φυσικός ομιλητής μιας γλώσσας να κάνει λάθη.

Ποιες είναι αυτές οι περιπτώσεις;

Η πρώτη είναι όταν προσπαθούμε να μιλήσουμε διαφορετικά απ’ ό,τι κάνουμε στην καθημερινότητά μας, όταν δηλαδή πάμε να κινηθούμε έξω από τα νερά μας, συνήθως επειδή θέλουμε να δείξουμε πιο «μορφωμένοι» απ’ ό,τι είμαστε.

Αυτό είναι το φαινόμενο της υπερδιόρθωσης, το λέει και η λέξη.

Άμα σου βάλουν ξαφνικά ένα μικρόφωνο μπροστά στο στόμα, κι εσύ θέλεις τότε να βγάλεις όλη τη σοφία που κουβαλάς μέσα σου με τον πιο στομφώδη τρόπο, το βέβαιο είναι ότι θα την κάνεις την πατάτα.

Η άλλη περίπτωση είναι να πέσεις πάνω σε μια εξαίρεση και να εφαρμόσεις τον κανόνα.

Δηλαδή, όταν το παιδάκι του νηπιαγωγείου λέει «θα το πω στην νηπιαγωγός» τι κάνει; Εφαρμόζει τον κανόνα που ξέρει και που μας λέει πως στα θηλυκά η ονομαστική είναι ίδια με την αιτιατική. Η μητέρα, την μητέρα, η ζωή, την ζωή…

Έλα όμως που εδώ υπάρχει εξαίρεση!

Γι’ αυτό σου λέει και ο άλλος «πήγαμε στην οδός Σμύρνης».

Το άλλο πουλάκι:

Υπάρχει και η πλήρης άγνοια.

Ας έρθουμε όμως να δούμε ένα παράδειγμα που θα μας δείξει ότι ενώ η άγνοια είναι κάτι το τελείως φυσιολογικό (δεν μπορείς να είσαι και… Μπαμπινιώτης, που λέει ο λόγος) σε κάποιες περιπτώσεις δεν δικαιολογείται.

Είναι η άλλη δημοσιογράφος στο κρατικό ραδιόφωνο και λέει με στόμφο που προέρχεται από την άγνοιά της… άγνοιας «του επικεφαλούς»!

Ε, θα έπρεπε να γνωρίζει πως αυτό το έρμο δεν κλίνεται, είναι, επί λέξει, αυτός που βρίσκεται «επί της κεφαλής», μπροστά από τους άλλους.

Και φυσικά δεν έχει γένη, διότι το ακούσαμε κι αυτό πως «το τμήμα έχει επικεφαλή (ο επικεφαλής, η επικεφαλή) την κυρία τάδε». Ρωτάω όμως. Δικαιολογείται δημοσιογράφος στο κρατικό ραδιόφωνο να μη γνωρίζει αυτή την έκφραση και τη σωστή χρήση της. Και, όταν αυτό το λάθος το επαναλαμβάνει, δεν υπάρχει κάποιος ή κάποια… επικεφαλής να της το διορθώσει;

Ακούστε τι άκουσα προχθές.

Μια δημοσιογράφος, που έκανε εκπομπή, με θέμα την ποίηση, παρακαλώ, είχε καλεσμένο κάποιον ποιητή, ο οποίος εκδίδει κι ένα λογοτεχνικό περιοδικό που λέγεται «φρέαρ».

Σε κάποια αποστροφή του λόγου της λοιπόν, μας μιλάει για «τον εκδότη του… φρέαρ». Ακολουθεί μικρή παύση (ποιος ξέρει τι νοήματα τις έγιναν ή τι είδε στο πρόσωπο του συνομιλητή της) και η ίδια συμπληρώνει: «Ε, του φρέαρ, ξένη λέξη είναι, δεν κλίνεται».

Η άγνοια της άγνοιας.

Δεν θα έπρεπε εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο επικεφαλής ή η επικεφαλής του σταθμού να της πει «σας παρακαλώ, κλείστε αμέσως το μικρόφωνο και περάστε από το λογιστήριο να πληρωθείτε και να πάτε στο σπίτι σας»;

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Για δύο λόγους.

Ο ένας είναι ότι έπρεπε να γνωρίζει τη λέξη και πώς κλείνεται.

Σας παρακαλώ, ας μην ξεκινήσουμε τώρα την κουβέντα για τα Αρχαία και το πώς και αν πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία.

Υπάρχει όμως και άλλος, εξίσου σοβαρός λόγος. Έστω ότι δεν το ξέρεις. Έστω ότι δεν έτυχε να ακούσεις ποτέ τη λέξη. Δεν θα έπρεπε, ως δημοσιογράφος που καλείς στο στούντιο κάποιον, να προετοιμαστείς; Δεν θα έπρεπε να ψάξεις τι διάολο είναι αυτό το «φρέαρ», από πού άραγε να το πήρε και να το έβαλε ο άλλος τίτλο στο περιοδικό του.

Ε, αν το έψαχνες, θα έβλεπες ότι δεν είναι καθόλου ξένη λέξη και τότε ίσως έβλεπες και πώς κλίνεται.

Δυστυχώς όμως, αυτά έχουν οι δουλειές του ποδαριού, συγγνώμη, οι δουλειές που γίνονται στο πόδι.

Για να μην ρωτήσω όμως πάλι αν είμαι αυστηρός με κάποιους ανθρώπους, θέλω να πω πως κρατικό ραδιόφωνο έπρεπε να είναι αυστηρό με τις επιλογές του και να περνάει από ψιλό κόσκινο όλους όσοι φιλοδοξούν να εργάζονται σ’ αυτό.

Γιατί;

Γιατί έτσι.

Αν θέλετε οπωσδήποτε έναν λόγο, ας πούμε γιατί το κάνει το BBC!

Δεν αρκεί;

Ω, γλυκύ μου… φρέαρ!