151216 ΑΝΙΣΟΝ-1

Το ένα πουλάκι:

Ζούμε σε έναν κόσμο ανδρών!

Ας το θέσω ως ερώτηση: Ζούμε σε έναν κόσμο ανδρών;

Η απάντηση, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιου είδους ερωτήματα, είναι «εξαρτάται πώς το βλέπεις». Αν το δεις νομικά, άνδρες και γυναίκες είναι ισότιμες, έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα.

Αν το δεις κοινωνικά, η ανδρική παρουσία είναι πιο ισχυρή, σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Αυτό έχει εξηγηθεί από τους κοινωνιολόγους είτε μέσω της διαφορετικής φύσης των δύο φύλων, είτε μέσω της οργάνωσης των κοινωνιών (που εν πολλοίς είναι αποτέλεσμα της διαφορετικής φύσης των δύο φύλων).

Τι γίνεται αν το δεις… γλωσσικά;

Εκεί θα διαπιστώσεις ότι υπάρχει ένας ανδροκρατούμενος κόσμος, με το θηλυκό γένος να απουσιάζει τελείως ή να εμφανίζεται μόνον όταν δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Αυτό το διαπιστώνει κανείς όταν ακούει τους ομιλητές κυρίως όμως όταν διαβάζει κείμενα. Ειδικά δε όταν διαβάζει κείμενα δημοσίων εγγράφων.

Σε αυτή τη διαπίστωση κατέληξε η κυρία Μαρία Γκασούκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, αντιπρόεδρος Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και διευθύντρια του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης, κατά την παρουσίαση του «Οδηγού Χρήσης μη σεξιστικής γλώσσας στο Δημόσιο Τομέα».

Τι είναι αυτός ο «Οδηγός»; Πρόκειται για ένα κείμενο εξήντα έξι σελίδων, το οποίο έχει ως στόχο την «ένταξη της ισότητας των φύλων στη γλώσσα των διοικητικών εγγράφων».  Εκπονήθηκε για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και τον συνέταξε ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τις κκ. Μαρία Γκασούκα και Μαριάνθη Γεωργαλλίδου και με τη συμμετοχή των κυριών Σοφίας Λαμπροπούλου και Ξανθίππης Φουλίδη και του Κώστα Τόλη.

Ο Οδηγός ξεκινά με διαπιστώσεις οι οποίες προέκυψαν από τη μελέτη περίπου 1000 εγγράφων του δημοσίου, υπουργείων, περιφερειών και δήμων και προχωρά σε οδηγίες, συστάσεις, πρακτικές συμβουλές και συγκεκριμένες προτάσεις για τη χρήση μη σεξιστικής γλώσσας, με σκοπό την προώθηση και την εφαρμογή της ισότητας των φύλων στα διοικητικά έγγραφα.

Το άλλο πουλάκι:

Θέλετε μερικά παραδείγματα;

Τα έγγραφα είναι σήμερα γραμμένα μ’ αυτό τον τρόπο: «Οι εργοδότες όπως περιγράφονται στην παράγραφο 1 είναι υποχρεωμένοι να μεριμνούν ώστε οι εργαζόμενοι σε αυτούς μετανάστες, να τυγχάνουν άμεσα ιατρικής αξιολόγησης και φροντίδας επί εμφανίσεως οποιασδήποτε συμπτωματολογίας νόσου, με παραπομπή σε αρμόδιες Υγειονομικές Υπηρεσίες».

Θα πρέπει, σύμφωνα με τον οδηγό, να έχουν την ακόλουθη μορφή: «Οι εργοδότριες και οι εργοδότες όπως περιγράφονται στην παράγραφο 1 είναι υποχρεωμένες/οι να μεριμνούν ώστε οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι σε αυτές/ούς μετανάστριες/ες, να τυγχάνουν άμεσα ιατρικής αξιολόγησης και φροντίδας επί εμφανίσεως οποιασδήποτε συμπτωματολογίας νόσου, με παραπομπή σε αρμόδιες Υγειονομικές Υπηρεσίες».

Δηλαδή θα πρέπει να γίνεται «ταυτόχρονη αναφορά σε γυναίκες και άντρες, όταν το κείμενο αναφέρεται σε μεικτούς πληθυσμούς αποτελούμενους και από τα δύο φύλα» και «όταν η αναφορά σε γυναίκες είναι αποκλειστική, η χρήση του θηλυκού γένους αυτονόητα είναι επίσης αποκλειστική».

Ο Οδηγός επιπλέον προτείνει «σε κάθε περίπτωση κατά την οποία δημιουργείται αμφισημία ως προς το γένος του ονόματος αναφοράς σε άτομα και ομάδες ανθρώπων λόγω της κοινής μορφολογικής κατάληξης, να αναγράφονται τα άρθρα και στα δύο γένη. Στην περίπτωση δε της μορφολογικά κοινής ονομαστικής και γενικής του πληθυντικού, να προστίθεται η διευκρίνιση: ‘γυναίκες και άντρες’».

Παραδείγματα: «τις/τους υπαλλήλους», «τις/τους εκπαιδευτικούς», «τις/τους ασθενείς», τις/τους πρόσφυγες», «τις/τους ανά τον κόσμο ομογενείς» & «οι πρόσφυγες, γυναίκες και άντρες», «οι ανά τον κόσμο γυναίκες και άντρες ομογενείς», «γυναικών και αντρών υπαλλήλων», «των εκπαιδευτικών, γυναικών και αντρών», «των ασθενών, γυναικών και αντρών».

Όπως διαπιστώνετε, ο Οδηγός όχι μόνο χρησιμοποιεί και τα δύο γένη, αλλά και προτάσσει το θηλυκό. Το ερώτημα που προκύπτει είναι θα χρησιμεύσει σε κάτι όλη αυτή η ταλαιπωρία; Διότι, όπως και να το κάνουμε, περί ταλαιπωρίας πρόκειται. Όχι μόνο για τον συντάκτη του εγγράφου, αλλά και για τον αναγνώστη.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Θα βελτιώσει τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;

Δηλαδή θα έπρεπε πρώτα να δούμε ποια είναι η πραγματική παρουσία των γυναικών στις διάφορες κοινωνικές εκφάνσεις και μετά να δούμε αν η όποια υστέρηση οφείλεται και στην απουσία του θηλυκού γένους από τα σχετικά κείμενα. Οι μαθήτριες των σχολείων, για παράδειγμα, βιώνουν κάποια άνιση και υποτιμητική συμπεριφορά εξαιτίας του φύλου τους; Αν ναι, αυτό θα αλλάξει μόλις αρχίσουμε να γράφουμε στα κείμενα του υπουργείου Παιδείας «Οι μαθητές και οι μαθήτριες που είναι υποψήφιοι και υποψήφιες…»;

Το ίδιο και οι γυναίκες γιατροί στα νοσοκομεία. (Βλέπετε; Εδώ που δεν μπορούμε να το αποφύγουμε, να πούμε σκέτο «οι γιατροί» επειδή δεν θα γίνει κατανοητό, η γλώσσα ακολουθεί από μόνη της τον οδηγό της Γενικής Γραμματείας Ισότητας.)

Η γλώσσα δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπια (έχει τα δικά της) και εκεί που θεωρούμε ότι ευνοεί κάποιους (ή κάποιες) την ίδια ώρα μεροληπτεί εις βάρος τους. Λέμε, για παράδειγμα «οι γιατροί παίρνουν φακελάκια και οι εφοριακοί τα πιάνουν», ενώ, σύμφωνα με τον Οδηγό, θα έπρεπε να λέμε οι γιατροί και οι γιατρίνες, οι γυναίκες και οι άνδρες εφοριακοί…

Κάποιες φορές είναι (γλωσσικά) καλό να… απουσιάζεις. Ή να είσαι παρούσα (Βλέπετε; Δεν λέω παρών!) εκεί όπου πραγματικά χρειάζεται. Διότι στη γλώσσα μας, όπου πραγματικά η παρουσία του αρσενικού είναι κυρίαρχη, έχουμε επιλέξει το θηλυκό γένος για έννοιες όπως η χαρά, η ευτυχία, η αγάπη, η ειρήνη, η σκέψη, η αρμονία, η μουσική, η φιλοσοφία, η δόξα, η τιμή, η σοφία, ακόμη και η… ανδρεία!

 

Πάλι κανόνες!