180917 ΚΟΙΜΗΣΜΕΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Ο ύπνος θρέφει μάγουλα…

Οι περισσότεροι γνωρίζετε τη συνέχεια της παροιμίας, η οποία συνδυάζει, όπως και πολλές άλλες, με σχέση αιτίου αιτιατού, την αγάπη για τον (λίγο ακόμη) ύπνο με μια ανεπρόκοπη ζωή. Καλός ο ύπνος αλλά…

Πόσο ύπνο χρειάζεται ο άνθρωπος; Αν κάνετε μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, θα βρείτε ένα σωρό αντικρουόμενες απαντήσεις. Όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις αναζητήσεις που γίνονται στα… κουτουρού.

Μια έξυπνη απάντηση, και πολύ κοντά στην πραγματικότητα, θα έμοιαζε με εκείνη που έδωσε ο (πανύψηλος για την εποχή του) Αβραάμ Λίνκολν, όταν τον ρώτησαν πόσο μακριά πρέπει να είναι τα πόδια του ανθρώπου:

«Τόσο που να φτάνουν από το σώμα του μέχρι το έδαφος», απάντησε!

Έτσι και ο ύπνος. Πρέπει να είναι τόσος που να ξεκουράζει το σώμα και το μυαλό του ανθρώπου. Εδώ όμως υπάρχει μια παγίδα!

Και δεν μιλάω για το γεγονός ότι ο καθένας έχει τους δικούς του ρυθμούς με τους οποίους κουράζεται, επομένως και εκείνους που θέλει για να αναπαυθεί. Η παγίδα, σε σχέση με τον ύπνο, βρίσκεται αλλού.

Στο γεγονός ότι μπορεί πολύ εύκολα να… προσπεράσεις το σημείο ξεκούρασης και να μην το καταλάβεις καθόλου. Να συνεχίσεις να (θέλεις να) κοιμάσαι, χωρίς να παθαίνεις τίποτε· ή έτσι τουλάχιστον να νομίζεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι για μερικούς ανθρώπους ισχύει η παρατήρηση που έκανε κάποιος πολύ καλός φίλος… του ύπνου: «Τι να κάνω, ρε; Αφού, όταν είναι να σηκωθώ, νυστάζω περισσότερο από ό,τι όταν πέφτω στο κρεβάτι».

Αυτή, λοιπόν, η «παγίδα», όπως την ονομάσαμε, του ύπνου είναι που τον έκανε να πρωταγωνιστεί σε ένα σωρό παροιμίες, όχι μόνον ελληνικές. Μαζί όμως με ένα γνώρισμα της παραδοσιακής αγροτικής κοινωνίας.

Το γεγονός ότι δεν υπήρχε επαρκής φωτισμός και όλες οι εργασίες έπρεπε να γίνουν όσο διαρκούσε το φως της ημέρας. Αφήστε που και η φύση γενικότερα, τα ζώα και τα φυτά, συντονίζονται με τον «κύκλο του ήλιου».

Το άλλο πουλάκι:

Πρωί πρωί!

Τότε έπρεπε να γίνουν όλες οι εργασίες, και όχι μόνον για να μην πιάσει η ζέστη της ημέρας. Δεν μπορείς να βγάλεις τα ζώα στη βοσκή «με τον ήλιο», ούτε να πας για ψάρεμα το μεσημεράκι…

Κάπως έτσι συνδέθηκε ο ύπνος αργά το πρωί με την τεμπελιά και εκείνος που τον αγαπούσε θεωρείτο ανεπρόκοπος άνθρωπος: «Γλυκός ο ύπνος την αυγή, γυμνός ο κώλος τη Λαμπρή», λέει μια εύστοχη παροιμία.

Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, έρχεται ο Δημόκριτος να μας πει ότι «ο ύπνος την ημέρα φανερώνει ή σωματικό πρόβλημα, ή τεμπελιά, ή αμορφωσιά». (Αυτό το τελευταίο ας το κρατήσουμε· θα μας χρειαστεί στη συνέχεια.)

Σήμερα όμως που η φύση και οι συνθήκες εργασίας έχουν αλλάξει, τίποτε δεν μας εμποδίζει να εργαζόμαστε (και να κοιμόμαστε αντίστοιχα) σε ώρες που παλαιότερα ήταν αδιανόητο. Επομένως, δεν μιλάμε πλέον για τον πρωινό ύπνο, αλλά για τον… παραπανίσιο.

Μπορεί κάποιος να εργάζεται αργά τη νύχτα, μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, και την άλλη μέρα το πρωί, φυσιολογικά, να κοιμάται. Ούτε υπναρά θα τον πούμε, ούτε τεμπέλη, ούτε ανεπρόκοπο.

Το πράγμα, βέβαια, αλλάζει όταν κάποιος δεν ξενυχτά εργαζόμενος, αλλά χαζολογώντας μπροστά στην τηλεόραση ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ή παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή.

Γιατί όμως ξεκίνησα και σας τα λέω όλα αυτά; Α, ναι. Θέλησα να πάρω μέρος στον δημόσιο διάλογο που ξεκίνησε με αφορμή δηλώσεις του υπουργού Παιδείας για έναρξη των μαθημάτων αργότερα, στις 9 η ώρα.

Το οποίο, λέει, σκέφτηκε να το κάνει, επειδή στις οικογένειές μας «ένας από τους λόγους που μαλώνουμε είναι το πρωινό ξύπνημα των παιδιών». Ή των γονιών, λέω εγώ, που πρέπει να ξυπνήσουν για να… ξυπνήσουν τα παιδιά τους.

Δεν γνωρίζω τι ακριβώς συμβαίνει στο σπίτι του κυρίου υπουργού, πάντως στα σπίτια που ξέρω εγώ ο πρωινός ύπνος είναι συνάρτηση της βραδινής κατάκλισης. Όσο πιο αργά κοιμούνται τα παιδιά, τόσο πιο δύσκολα ξυπνούν.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Όμως και το αντίστροφο!

Όσο μεγαλύτερο περιθώριο έχουν να ξυπνήσουν την άλλη μέρα, τόσο πιο αργά πέφτουν για ύπνο. Επομένως, και στις δέκα η ώρα να βάλει ο κύριος Γαβρόγλου την έναρξη των μαθημάτων, εκείνοι που είναι να μαλώσουν θα μαλώσουν.

Που πάει να πει, φίλοι μου, ότι το πρόβλημα δεν είναι η ώρα που θα αρχίζουν τα Σχολεία. Αυτό θα μπορούσε να διευθετηθεί και κατά περίπτωση. Στο Νευροκόπι, για παράδειγμα, όπου η πρωινή παγωνιά είναι μεγάλη...

Και όπου ο ήλιος, με τις χειμωνιάτικες ομίχλες, βγαίνει πολύ αργά. Εκεί δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανοίγουν τα Σχολεία την ίδια ώρα με την υπόλοιπη Ελλάδα. Κανείς δεν θα πάθει τίποτε, αν τα μαθήματα ξεκινούν αργότερα.

Το θέμα όμως βρίσκεται αλλού και είναι γενικότερο. Το διάβασα και μου άρεσε: Το πρόβλημα με όλες αυτές τις «μεταρρυθμίσεις» είναι ότι δεν επιδιώκουν να κάνουν ένα Σχολείο καλύτερο, αλλά ένα Σχολείο πιο εύκολο!

Και πιο φτηνό. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Εκείνο που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι η Αγωγή -το λέει το όνομά της- είναι εξ ορισμού μια βίαιη διαδικασία. Θέλει κόπο· θέλει προσπάθεια.

Όσοι πιστεύουν ότι οι στόχοι του Σχολείου, ενός απαιτητικού Σχολείου, μπορούν να κατακτηθούν «αβρόχοις ποσί», κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου.

Και μάλιστα… μέρα μεσημέρι!

 Το λέει και η λέξη: έ-ξυπνος!