180927 ΑΓΡΙΟΝ-2

Το ένα πουλάκι:

Το δικαίωμα της απανθρωπίας…

Παραφράζω, όπως ακούτε, τον τίτλο τού πολύ γνωστού βιβλίου τού καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, γιατί θέλω να σας μιλήσω λίγο περισσότερο για το κτήνος που κρύβουμε όλοι μέσα μας.

Θα ξεκινήσω με ένα ερώτημα που τέθηκε επιτακτικά αυτές της μέρες: Εσύ τι θα έκανες, δηλαδή, αν ερχόταν ο άλλος με ένα μαχαίρι και σου ζητούσε τα χρήματά σου; Η απάντηση είναι όσο πιο σαφής μπορεί να γίνει:

Δεν ξέρω τι θα έκανα! Γι’ αυτό και παρακαλώ να μην βρεθώ ποτέ σε τέτοια θέση. Όπως ευχόταν και η γιαγιά μου, «παιδί μου, ούτε τον διάβολο να δεις, ούτε τον σταυρό σου να κάνεις».

Δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσεις.

Το έχουμε ξαναπεί∙ τα χιλιάδες χρόνια που ζήσαμε σαν αγρίμια, δεν μπορούν να ξεριζωθούν εύκολα από μέσα μας, όσον «πολιτισμό» κι αν δημιουργήσουμε, όσον «πολιτισμό» κι αν… καταναλώσουμε.

Με την πρώτη ευκαιρία, το αγρίμι αυτό μπορεί να ξυπνήσει και να σε οδηγήσει σε πράξεις που ούτε στα πιο εφιαλτικά σου όνειρα ζωντάνεψαν ποτέ. Το πρόβλημα, επομένως, δεν είναι τι θα κάνεις όταν βρεθείς σε… ειδικές συνθήκες.

Το πρόβλημα είναι πώς αντιδράς και πώς λειτουργείς, όταν είσαι ψύχραιμος, μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σου και παρακολουθείς την ανθρώπινη ζωή στην πιο άγρια εκδοχή της. Τι κάνεις τότε; Ποιο μέρος παίρνεις;

Τι κάνεις όταν συζητάς στο καφενείο με τους φίλους σου, ή, το πιο συνηθισμένο, όταν συμμετέχεις σε έναν «δημόσιο διάλογο», μέσα από το διαδίκτυο, ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Τι στάση κρατάς εκεί;

Εκεί δεν υπάρχουν οι δικαιολογίες του αίματος που βράζει; Εκεί δεν υπάρχει το ξύπνημα της άγριας φύσης, η ένταση της στιγμής, τα επιτακτικά διλήμματα του τύπου «ή εσύ ή ο άλλος»…

Εκεί, αν επιχαίρεις με τον βίαιο θάνατο ενός ανθρώπου (υπάρχει θάνατος που να μην είναι βίαιος; το διαβάζουμε και στη νεκρώσιμη ακολουθία) τότε το οικοδόμημα που ονομάζεται κοινωνία κάπου έχει κάνει λάθος μαζί σου.

Τότε ο πολιτισμένος κόσμος, μέλος του οποίου υποτίθεται ότι είσαι, πρέπει να ξαναδεί τους τρόπους με τους οποίους μυεί τα νεότερα μέλη του στις αρχές και τις αξίες του. Τότε… χάσαμε όλοι μαζί!

Το άλλο πουλάκι:

Δείτε την αντίφαση.

«Μα, ο άνθρωπος δεν σκοτώθηκε από τον ξυλοδαρμό∙ το λέει η ιατροδικαστική έκθεση. “Δεν ξέρουμε πώς πέθανε”, αποφάνθηκαν οι πλέον αρμόδιοι. Επομένως, κακώς τού δείχνετε συμπόνια και κατηγορείτε όσους είπαμε καλά να πάθει».

Με τον τρόπο αυτό έσπευσαν να πανηγυρίσουν το ιατροδικαστικό πόρισμα, όλοι όσοι, το προηγούμενο διάστημα, πήραν ανοιχτά θέση υπέρ της «δίκαιης τιμωρίας» του επίδοξου (και κακόμοιρου) μαχαιροβγάλτη ληστή.

Βιάστηκαν να ριχτούν σε εκείνους που στάθηκαν εμβρόντητοι μπροστά στον -σε «ζωντανή μετάδοση»- θάνατο ενός ανθρώπου, και να τους χλευάσουν, μόνο και μόνο επειδή ο θάνατος αυτός φαίνεται να μην ήταν (άμεσο) αποτέλεσμα της (αντ)επίθεσης.

Δεν βλέπουν όμως την αντίφαση στην οποία πέφτουν, αφού όλοι εκείνοι που βγήκαν στο διαδικτυακό μεϊντάνι και άρχισαν να κραυγάζουν «πήγε γυρεύοντας», «του άξιζε» ή «αυτή τη ζωή είχε επιλέξει», το έκαναν πιστεύοντας πως ο θάνατός του είχε προκληθεί από τα χτυπήματα που δέχτηκε.

Επομένως, πέρα από την πραγματική ή κύρια αιτία του θανάτου (μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν έχει ξεκαθαρίσει ποια ήταν αυτή) εκείνο το οποίο πρέπει να μας προβληματίσει είναι ακριβώς η αντίδραση αυτών των ανθρώπων.

Των ανθρώπων που είδαν στις οθόνες τους έναν συνάνθρωπό τους να πεθαίνει δεχόμενος (αντ)επίθεση από άλλους και, αντί να συγκλονιστούν από το γεγονός, βρήκαν να πουν μόνο λόγια οργής και κατάρες εις βάρος του.

Αυτή είναι η ουσία του πράγματος. Τα υπόλοιπα είναι φιλολογία: «Ποιος ήταν και για ποιον ακριβώς λόγο βρέθηκε εκεί;» «Τι θα γινόταν, αν το τραγικό συμβάν γινόταν σε κάποιο άλλο σημείο της Αθήνας;»

«Πού βρίσκονταν οι φίλοι και οι δικοί του άνθρωποι, όταν εκείνος έπαιρνε τον δρόμο των ναρκωτικών;» «Τι κάνει η πολιτεία για τους εξαρτημένους ανθρώπους και πώς προστατεύει το κράτος τα «υγιή» μέλη του;»

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Μπορούμε να συζητάμε για μέρες.

Όπως μπορούμε και να επιρρίπτουμε ακόμη και πολιτικές ευθύνες στις κυβερνήσεις και του τρόπους με τους οποίους (δεν) αντιμετωπίζουν τα φαινόμενα βίας. Να μαλώνουμε για το αν οι τρόποι αυτοί αφήνουν περιθώρια αυτοδικίας.

Να αναλύουμε φανταστικά σενάρια και ιδεατούς τρόπους αντίδρασης επί χάρτου, ή να σχολιάζουμε πραγματικά περιστατικά που συνέβησαν σε γνωστούς και φίλους μας. Να συγχέουμε τη ζωή με την (έβδομη) τέχνη…

Ωστόσο, πάντα θα μας ξεφεύγει το κυρίαρχο ζήτημα. Που δεν είναι άλλο από την αποτυχία όλων των θεσμών που έχουμε επινοήσει προκειμένου να καταστείλουμε την βίαιη φύση που εξακολουθεί να ζει μέσα μας.

Έχουμε αποτύχει. Ούτε η εκπαίδευση, ούτε οι θρησκείες, ούτε η τέχνη, ούτε ο αθλητισμός, ούτε η δικαιοσύνη… τίποτε δεν φαίνεται ικανό από μόνο του, ή σε συνδυασμό με τα άλλα, να μας κάνει ανθρώπους και μόνον ανθρώπους.

Όσο και αν προσπαθούμε να το ξεχάσουμε, έρχονται κάτι τέτοιες στιγμές, κάτι τέτοιες «ευκαιρίες», να μας θυμίσουν ότι έχουμε, ως κοινωνίες, πολύ ακόμη δρόμο μπροστά μας. Και παρά την αποτυχία των θεσμών μας…

Να σκεφτούμε πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την ενδυνάμωσή τους.

 Καθρέφτης!