140129 ΑΝΥΠΟΛΟΓΙΣΤΟ-2

Το ένα πουλάκι:

Πού βρίσκεται το πρόβλημα, λοιπόν;

Δεν πιστεύω να βιάζεστε να φτάσουμε στην απάντηση!

Έχουμε τόση ώρα μπροστά μας για συζήτηση. Πρώτα πρώτα ας δούμε ποιο είναι το κοινώς αποδεκτό, σχετικά με το πρόβλημα στη δυσλειτουργία του δημοσίου, αλλά και του κράτους γενικότερα.

Αν ρωτήσουμε γύρω μας θα πάρουμε διάφορες απαντήσεις.

Άλλοι θα ρίξουν το φταίξιμο στην κακή μηχανοργάνωση. Άλλοι στην απουσία συγκεκριμένου οργανογράμματος, ώστε ο καθένας να είναι χρήσιμος σε μια θέση. Κάποιοι θα πουν για τους διορισμούς ημετέρων, ενώ άλλοι θα ρίξουν το φταίξιμο στην απουσία αξιοκρατίας αλλά και αξιολόγησης.

Αυτά όλα συνοψίζονται σε δύο συγκεκριμένες παραδοχές:

Πρώτον οι πελατειακές σχέσεις. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι το κράτος θεωρείται (ναι, ακόμη και σήμερα) λάφυρο του κόμματος που κερδίζει τις εκλογές.

Μπορεί, λοιπόν, από την επόμενη μέρα να το χρησιμοποιεί όπως θέλει, κυρίως όμως για να εδραιώσει την εκλογική του δύναμη, ώστε να μπορεί να επανεκλέγεται όσες φορές γίνουν εκλογές.

Διορίζει ημετέρους ασχέτως προσόντων, ασχέτως αναγκών, ασχέτως ακόμη και της δυνατότητας να τους μισθοδοτεί.

Η τελευταία λεπτομέρεια, μέχρι πρόσφατα, λυνόταν με τη μέθοδο του δανεισμού. Δύο δισεκατομμύρια κάθε μήνα έμπαινε μέσα το δημόσιο χωρίς τους τόκους των δανεικών) και μεγάλο μέρος αυτής της «χασούρας», του ελλείμματος δηλαδή στο ισοζύγιο, προερχόταν από μισθούς και συντάξεις.

Τουλάχιστον έτσι φαίνεται από τα μέτρα, διότι εκεί, στην περικοπή τους,  αναζητήθηκαν, τα… ρέστα. Ο άλλος τρόπος, πέραν των περικοπών, ήταν η αύξηση των εσόδων από φόρους τέλη κ.λπ. που επίσης οδήγησε σε χάος.

Προφανώς υπήρχαν και άλλοι τρόποι που προτάθηκαν από τα κόμματα της αντιπολίτευσης (άρνηση χρέους, εξόρυξη υδρογονανθράκων κ.λπ.) οι οποίοι όμως είτε δεν έλυναν το άμεσο πρόβλημα σε ρευστό, είτε δεν είχαν καθόλου πραγματική βάση.

Έτσι πέσαμε στα μνημόνια.

Το άλλο πουλάκι:

Ποια είναι η δεύτερη παραδοχή;

Με πολύ απλά λόγια λέει ότι όσο μεγάλο είναι το δημόσιο σε ένα κράτος, τόσο περισσότερο αγκαλιάζει ασφυκτικά τις «υγιείς» δυνάμεις της αγοράς και του ανταγωνισμού και δεν τις αφήνει να αναπτυχθούν για να παράξουν πλούτο.

Διότι, κακά τα ψέματα, το δημόσιο, και ειδικά το δικό μας δημόσιο της πρώτης παραδοχής, δεν παράγει παρά ελάχιστο πλούτο και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να συντηρήσει ούτε καν τον εαυτό του.

Κάποιοι άλλοι, στην ελεύθερη αγορά, πρέπει να το κάνουν αυτό, οι οποίοι θα φορολογηθούν (ας μην το σχολιάσω) για να πληρωθούν οι μισθοί και οι συντάξεις του δημοσίου.

Λοιπόν, αυτή είναι η εικόνα που κυκλοφορεί στις συζητήσεις.

Πελατειακές σχέσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, και ασφυκτικός εναγκαλισμός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι οι πληγές του δημοσίου. Σωστή ανάλυση, ως ένα βαθμό όμως, διότι απλοποιεί πολλά πράγματα.

Αυτά που θα ακούσετε στη συνέχεια είναι σκέψεις του επίκουρου καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέα Χρυσάφη Ιορδάνογλου, τις οποίες εκθέτει στο βιβλίο του «Κράτος και ομάδες συμφερόντων».

Τι μας λέει δηλαδή;

Ότι αυτό που πολύ απλά ονομάζουμε πελατειακό κράτος δεν είναι ακριβώς έτσι, ούτε ερμηνεύει την πραγματικότητα, η οποία είναι περισσότερο πολύπλοκη.

Διότι η έννοια αυτή προϋποθέτει κάτι που δεν υπάρχει, μια δεδομένη κατάσταση ισχύος, στην οποία ο πολιτικός, ιδιαίτερα εκείνος του κόμματος εξουσίας, έχει όλη την ισχύ την οποία ασκεί επί του ψηφοφόρου – πελάτη, που του ζητάει κάποιο ρουσφέτι.

Είναι όμως έτσι; Όχι, διότι, πολύ συχνά, ο ψηφοφόρος δεν αποτελεί μια μεμονωμένη περίπτωση, ούτε ζητάει κάτι ατομικά, παρά είναι οργανωμένος σε ομάδες συμφερόντων που έχουν τη δύναμη και την εξουσία να πιέσουν τον πολιτικό στο να πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις.

Δεν είναι τυχαίο, ας πούμε, ότι ανάμεσα στα πρώτα αιτήματα κάθε απεργίας στον δημόσιο τομέα ήταν πάντοτε η αύξηση του αριθμού των διορισμών.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Φαύλος κύκλος!

Οι πολιτικοί, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν ψήφους, έκαναν διορισμούς. Οι διορισμένοι υπάλληλοι, κάποια στιγμή, οργανωμένοι μέσα από τα συνδικάτα τους, πίεζαν τους πολιτικούς, έθεταν όρους, συχνά τους εξοβέλιζαν από το προσκήνιο, ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις.

Επομένως, υποστηρίζει ο συγγραφέας, φαινόμενα όπως η αναξιοκρατία ή η προβληματική παροχή υπηρεσιών δεν αποτελούν τα αίτια του προβλήματος, αλλά πιθανότατα είναι τα συμπτώματά του.

Τα αίτια είναι –πιθανότατα- κάποια από τα δομικά στοιχεία του συστήματος, όπως η προτεραιότητα των κανονισμών έναντι του αποτελέσματος, το χαοτικό τοπίο στην απόδοση ευθυνών, η προστασία από τις όποιες ποινές, η απουσία αμοιβών – κινήτρων κ.λπ.

Γι’ αυτά, πάλι, τα αίτια υπάρχουν εξηγήσεις οι οποίες έχουν ιστορικές ρίζες και ο συγγραφέας τις αποδίδει στον τρόπο με τον οποίο στήθηκε όλο το κράτος από την εποχή του εμφυλίου μέχρι και τώρα που μιλάμε.

Εδώ έχει ρόλο το μέγεθος (μιλήσαμε χθες), το κόστος (κάτι είπαμε σήμερα) κυρίως όμως η «συστηματική αδυναμία του μεταπολιτευτικού καθεστώτος να συμβιβάσει την πιο φιλελεύθερη δημοκρατία που έχει γνωρίσει ο τόπος με τις απαιτήσεις της ανάπτυξης και της ισορροπίας της οικονομίας».

Αυτά τα λίγα για το θέμα.

Το πρόβλημα του προβλήματος!