170131 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Λίγη λαογραφία!

Σας διαβάζω ένα κείμενο από το 19^ο τεύχος του περιοδικού «ο Φίλιππος» -εκδίδεται στα Γιαννιτσά- που κυκλοφόρησε το 1997 και αναφέρεται στο θέμα που συζητάμε χθες και σήμερα:

«Στις 30 Ιανουαρίου, ημέρα των γραμμάτων, ημέρα γιορτής μαθητών και δασκάλων, ημέρα των Μεγάλων Τριών Ιεραρχών, όλα τα σχολεία της πατρίδος μας γιορτάζουν. Γιορτάζει και το μικρό Δημοτικό Σχολείο της Αγροσυκιάς Πέλλας, αλλά κάπως διαφορετικά από τα άλλα σχολεία – ίσως μοναδικά.

Η διαφορετικότητα συνίσταται στο γεγονός ότι χωριό και σχολείο συνεχίζουν σαν ιερή παρακαταθήκη μια παράδοση την οποία παρέλαβαν από τους προγόνους των.

Το πρωί της εορτής οι μαθητές και ο δάσκαλος κρατώντας την ιερή εικόνα των Τριών Ιεραρχών, κειμήλιο της αλησμόνητης πατρίδας, της Χάρσερας, προσέρχονται στην εκκλησία για τον καθιερωμένο εκκλησιασμό.

Αλλά και όλοι οι κάτοικοι του χωριού, αφήνουν οποιοδήποτε εργασία και πλημμυρίζουν την εκκλησία, διότι η ημέρα αυτή είναι κάτι παραπάνω από πανήγυρη.

Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας όλο το εκκλησίασμα κατευθύνεται στο σχολείο. Μπροστά πάει η εικόνα των Τριών Ιεραρχών, την οποία κρατά ο καλύτερος μαθητής, και ακολουθεί ο ιερέας, οι υπόλοιποι μαθητές και όλοι οι κάτοικοι του χωριού.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι κάτι προσφέρουν στο σχολείο είτε κατά την προηγούμενη ημέρα είτε κατά την στιγμή αυτή. Οι προσφορές είναι διάφορες, π.χ. μια σακούλα μήλα, πορτοκάλια, καρύδια, ένα λουκάνικο, ένα κοτόπουλο, ένας λαγός, ένα αρνί, ένα μπουκάλι τσίπουρο, ένα κέντημα, ένα τραπεζομάντιλο, μια μπατανία, ένα εργόχειρο, ένα εργαλείο και οτιδήποτε μπορεί ή δεν μπορεί να βάλει ο νους.

Όταν φτάσουν στο σχολείο και τακτοποιηθούν σε μια αίθουσα, καταρχήν με ένα νεύμα του ιερέα σηκώνονται όρθιοι και ψάλλουν όλοι μαζί το απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών. Κατόπιν, μολονότι γιορτή, ο ιερέας ψάλλει τρισάγιο και διαβάζει τα κόλλυβα, τα οποία με μεγάλη φροντίδα έχει προετοιμάσει κάποια έμπειρη νοικοκυρά και με περισσή τέχνη έχουν στολίσει οι νέες του χωριού.

Όταν τελειώσει το τρισάγιο, κάθονται όλοι και μοιράζονται τα κόλλυβα, ενώ παράλληλα δύο κοπέλες προσφέρουν κονιάκ και σοκολατένιες ελιές μνημόσυνου. Συγχρόνως περιφέρεται δίσκος και ο καθένας ρίχνει μέσα σε αυτόν την προσφορά του, σε περίπτωση κατά την οποία δεν έχει φέρει ένα δώρο, όπως αναφέραμε παραπάνω.

Ακολουθεί ο πανηγυρικός της ημέρας, τον οποίον εκφωνεί συνήθως ο δάσκαλος του σχολείου, και έπονται ποιήματα και τραγούδια από τους μαθητές.

Η εορτή συνεχίζεται κατόπιν με το κοινωνικό μέρος. Τον πυρήνα του μέρους αυτού αποτελεί η δημοπρασία των δώρων και των προσφορών. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η δημοπρασία γίνεται στα ποντιακά από τους πιο μερακλήδες του χωριού και συνοδεύεται από πολλά αστεία πειράγματα.

Έτσι μια εξάδα απλά ποτήρια γίνεται “σετ κρυστάλλων Βοημίας”, δύο κιλά λουκάνικα γίνονται “εφτά κιλά”, ένα μπουκάλι κολόνια χύμα γίνεται “πανάκριβο άρωμα Κριστιάν Ντιόρ” κλπ. Η αναγγελία των προσφορών συνοδεύεται από τα γέλια και τα ξεφωνητά των παρευρισκομένων.

Στο τέλος της δημοπρασίας καταμετρούνται τα έσοδα από την Σχολική Επιτροπή, με τα οποία θα γίνουν διάφορα έργα επισκευής και ευπρεπισμού του σχολείου.

Κατόπιν μετακινούνται όλοι στην διπλανή αίθουσα, η οποία έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, και η Σχολική Επιτροπή παραθέτει δεξίωση σε όλους τους παρευρισκομένους.

Είναι ευνόητο ότι το έθιμο αυτό το έφεραν στο χωριό οι Πόντιοι πρόσφυγες, οι οποίοι ήρθαν από την αλησμόνητη Χάρσερα, ένα όμορφο χωριό κτισμένο σε υψόμετρο 1.300 μέτρα, δέκα χιλιόμετρα ανατολικά της Αργυρουπόλεως του Πόντου. Το χωριό έχει σήμερα την ονομασία Γιεσίλντερε, το οποίο σημαίνει “Πράσινη Ρεματιά”».

Το άλλο πουλάκι:

Τι θέλει να μας πει αυτή η αφήγηση;

Μήπως ότι έτσι πρέπει να γιορτάζονται και σήμερα οι Τρεις Ιεράρχες; Προφανώς όχι. Μήπως ότι πρέπει να ξαναγυρίσουμε στην εποχή που τα σχολεία λειτουργούσαν χάρη στις δωρεές και τις προσφορές της τοπικής κοινότητας; Όχι βέβαια.

Αυτό που μας λέει είναι το προφανές. Ότι υπήρχαν εποχές που τα γράμματα και η γνώση βρίσκονταν πολύ ψηλά στις αξίες της κοινωνίας. Που το σχολείο, όχι ως χώρος όπου φοιτά το παιδί ενός εκάστου, αλλά ως κοινοτικό αγαθό, ήταν αντικείμενο συλλογικής φροντίδας.

Κυρίως όμως μας λέει ότι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι γι’ αυτό, η περίφημη «σχολική κοινότητα» με τ’ όνομα, επέλεγε η ίδια τους τρόπους που θα γιόρταζε και θα τιμούσε την ημέρα των γραμμάτων, με βάση την παράδοση του τόπου.

Χωρίς να περιμένει υπουργικές αποφάσεις και διευκρινιστικές εγκυκλίους, χωρίς να κρύβεται πίσω από ασάφειες του νόμου, χωρίς να εκμεταλλεύεται την απροθυμία των κυβερνήσεων να ορίσουν έναν κοινό τρόπο εορτασμού.

Διότι αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Το υπουργείο Παιδείας, με τους τόσους υπουργούς να παρελαύνουν από εκεί, δεν τολμά να πάρει μια απόφαση και να ορίσει κάτι ξεκάθαρο, ούτε σ’ αυτή την περίπτωση.

Υποτίθεται ότι αφήνει περιθώρια πρωτοβουλίας στους συλλόγους διδασκόντων. Πράγμα σωστό, όμως είδαμε πού οδηγεί, όταν δε υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο. Να μαλώνουν οι εκπαιδευτικοί αν πρόκειται για ημέρα γιορτής ή για αργία.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Ήταν βλέπετε και… τριήμερο!

Δελεαστικό και αυτό. Η ουσία όμως δεν είναι στο αν βρέθηκαν ή όχι κάποιοι λουφαδόροι. Είναι στο ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποφασίσουν και/ή το υπουργείο να ορίσει τι ακριβώς είναι η ημέρα των Τριών Ιεραρχών.

Ημέρα γιορτής των γραμμάτων και των Σχολείων -με ό,τι σημαίνει αυτό για την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων-, ή μια συνηθισμένη εργάσιμη ημέρα;

Πάντως είναι απαράδεκτο να καταντήσει (άλλη μία) «κανονική» αργία.

 Δεν είν’ αργία…