180115 ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Τι ήταν για εσάς;

Όταν ένα δημόσιο πρόσωπο «φεύγει από τη ζωή» -πεθαίνει, αυτό είναι το σωστό ρήμα- αρχίζουν οι αναφορές και τα αφιερώματα σ’ αυτό, τόσο από επίσημους φορείς και διάφορα Μέσα, όσο και από απλούς πολίτες.

Τώρα μάλιστα, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο φόρτε τους, ο κάθε «χρήστης» (λέτε να είναι τυχαίος ο όρος, κοινός με τους… εξαρτημένους;) μπορεί να κάνει το δικό του μικρό ή μεγάλο αφιέρωμα στον νεκρό.

Από το να «ανεβάσει» ένα τραγούδι ή μια συνέντευξή του, μέχρι να κοινοποιήσει περισσότερο προσωπικές μνήμες από την σχέση του με το δημόσιο αυτό πρόσωπο. Όταν λέω προσωπικές, εννοώ που να τον αφορούν προσωπικά.

Μοιάζουμε, δηλαδή, όλοι να απαντάμε σε ένα ερώτημα τού τύπου «τι ήταν για εσάς ο…» ας πούμε ο Τζίμης Πανούσης, αφού με αφορμή τον δικό του θάνατο κάνουμε αυτή την κουβέντα.

Η κάθε απάντηση όμως σε ένα τέτοιο ερώτημα, αν προστεθεί στις υπόλοιπες που δίνουν όλοι οι άλλοι, στην πραγματικότητα απαντά και στο γενικότερο ερώτημα τι ήταν ο άνθρωπος αυτός, ο καλλιτέχνης Τζιμάκος, στην προκειμένη περίπτωση.  

Δεν πάει πολύς καιρός, αρχές Νοεμβρίου ήτανε, όταν με αφορμή ένα άλλο σχόλιο μιλήσαμε για τον Τζίμη Πανούση. Θυμάμαι ακριβώς τι είπαμε τότε και θέλω να το μοιραστώ μαζί σας. Η κουβέντα ξεκίνησε από τη μουσική σκηνή στα τέλη της δεκαετίας του ’70:

«Ποιο ήταν όμως το χαρακτηριστικό “άκουσμα” όλης εκείνης της περιόδου;» Αναρωτιόμασταν. «Θα γελάσετε, αλλά θα σας θυμίσω ότι ήταν ο ήχος, το “φύσημα”, που είχαν οι κασέτες, οι οποίες αποτελούσαν για τους περισσότερους νέους της εποχής τον μοναδικό τρόπο αναπαραγωγής μουσικής.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά “άλμπουμ” δεν κυκλοφορούσαν καθόλου σε βινύλιο, αλλά μόνο σε κασέτες, με αυτοσχέδια μάλιστα εξώφυλλα, συχνά από το χέρι του ίδιου του δημιουργού τους. […]

Κάπως έτσι, μέσα από κασέτες, πρωτοακούσαμε και τις Μουσικές ταξιαρχίες του Τζίμη Πανούση. Ήταν η… ανεξάρτητη κασέτα “Disco Tsoutsouni” που μας τις σύστησε, το 1980, πριν κυκλοφορήσει την επόμενη χρονιά το πρώτο του LP, “Μουσικές Ταξιαρχίες”».

Το άλλο πουλάκι:

Και περνούσαμε στην… αξιολόγηση!

«Επιτρέψτε μου εδώ να κάνω μια παρένθεση και να σχολιάσω την πορεία του Τζίμη Πανούση, μια χαρακτηριστική περίπτωση ταλαντούχου ανθρώπου, από εκείνους όμως που επαναπαύονται στις πρώτες αξιόλογες δουλειές και, στη συνέχεια, αντιγράφουν τον εαυτό τους με άσχημο μάλιστα τρόπο». 

Μια τέτοια «αξιολόγηση», εντελώς υποκειμενική, ελάχιστα ενδιαφέρει τους υπόλοιπους, και μάλιστα σε μια στιγμή που ο καλλιτέχνης στον οποίο αναφέρεσαι μόλις έχει πεθάνει και ένα σωρό αφιερώματα γεμίζουν όλα τα Μέσα.

Ωστόσο, όπως είπαμε και πριν, έχει νόημα να λέμε τι ήταν για τον καθένα από εμάς ο Τζίμης Πανούσης, γιατί κάπως έτσι θα προκύψει η γενική εικόνα. Παρ’ όλη τη διαφωνία μου, λοιπόν, με την… «αισθητική Πανούση», ο Τζιμάκος ήταν ένας από τους καλλιτέχνες που με σημάδεψε.

Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί, όταν, φοιτητές εμείς συλλαβίζαμε στην κιθάρα, στο γκαζόν έξω από το Μουσείο, το «λες μ’ αγαπάς και μου δίνεις συμβουλές», που με τόση ακρίβεια εξέφραζε, εκείνη τη δεδομένη στιγμή, την οπτική μας για το μέλλον;

Πώς να  μην αναφέρω επίσης ότι, κάθε φορά που παρακολουθώ μια «διαμάχη» σχετικά με την ομοφυλοφιλία, εμένα ο νους μου πάει στο εξαιρετικό «Ένα τραγούδι για τον χειμώνα», στο οποίο ο Πανούσης μίλησε όπως κανείς άλλος για αυτό το θέμα;

Αυτή η οξυδερκής ματιά του απέναντι σε προβλήματα της εποχής, όπως ο καταναλωτισμός, το περιβάλλον, η… πλαστικοποίηση της ζωής, ο αμερικάνικος τρόπος ζωής, το κλείσιμο του καθενός στον εαυτούλη του από τη μια και η κοπαδοποίηση των πολιτών από την άλλη, η εξάρτησή μας από τις διάφορες οθόνες, είναι που τον έκανε μοναδικό στο είδος του.

Από την άλλη βέβαια υπήρχε η αισθητική με την οποία προσπάθησε να μιλήσει για όλα αυτά. Μια αισθητική η οποία εμένα με απωθεί. (Δεν είναι τυχαίο ότι μου είναι αδύνατον να δω ταινία του Νίκου Ζερβού, στις οποίες ο Τζιμάκος είχε πάντοτε ρόλους.)

Όπως και οι εμμονές του. Με το ΚΚΕ και τους Κνίτες (πολεμιέται ο δογματισμός με … δογματικό τρόπο;), με το σεξ των μικροαστών την υποκρισία του οποίου (υποτίθεται ότι) στηλίτευε, με τους ιερωμένους, με τον Γιώργο Νταλάρα…

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Μια και είπα Νταλάρα…

Ευκαιρία να σχολιάσουμε και κάτι άλλο. Πόσο διαφορετική, πόσο «ανώτερη» είναι η δήλωσή του για τον θάνατο του Τζίμη Πανούση, από τον τρέχοντα τρόπο με τον οποίο βλέπουμε να εκφράζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η… διαφωνία με κάποιον.

Μπορεί για ορισμένους από εμάς να θεωρείται αυτονόητη μια τέτοια αντίδραση, η ανθρώπινη στάση μπροστά στον θάνατο, όμως καλό θα είναι να την επισημάνουμε ως παράδειγμα προς μίμηση ακόμη και στα παιδιά μας.

Υπάρχουν τρόποι αντίδρασης σε ό,τι άσχημο βρίσκεται γύρω μας. Ας επιλέξουμε τον δικό μας, όπως έκανε ο Τζίμης Πανούσης, έστω και αν δεν συμφωνούν όλοι, πάντοτε, με αυτόν. Τουλάχιστον θα είναι δικός μας.

Αφήστε που πάντα θα υπάρχουν «λεπτομέρειες» με τις οποίες κανείς δεν θα μπορεί να διαφωνήσει, όπως για παράδειγμα ο τρόπος με τον οποίο ο Τζιμάκος διάβασε τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη για τους ακροατές του κρατικού ραδιοφώνου.

Εξάλλου, ακόμη και τους πιο πληθωρικούς καλλιτέχνες, οι λεπτομέρειες του έργου τους είναι που τους κάνουν μεγάλους.

 «Να ξαναγεννηθώ, δεν την παθαίνω»!