180130 ΡΕΜΠΕΤΑΔΙΚΟΝ-1

Το ένα πουλάκι:

Για το ρεμπέτικο.

Σκεφτόμουν κάποια πράγματα, με αφορμή το δελτίο τύπου που διάβασα -πού αλλού;- στα ΧΡΟΝΙΚΑ, σχετικά με μια σειρά εκδηλώσεων της Οικολογικής Κίνησης Δράμας, γύρω από το ρεμπέτικο τραγούδι.

Θέλησα να τα μοιραστώ μαζί σας, επειδή με κούρασε η συνεχής κουβέντα γύρω από την πολιτική ή το «μακεδονικό». Γύρω μας συμβαίνουν πράγματα αξιόλογα και εμείς ασχολούμαστε με το πώς γιορτάστηκαν τα τρία χρόνια διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.

Τι είναι το ρεμπέτικο τραγούδι;

Μη βιαστείτε να απαντήσετε, διότι το έκαναν άλλοι πριν από σας. «Είναι ένα στοιχείο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας». Είτε σας αρέσει είτε όχι, αυτή είναι η απόφαση της UNESCO!

Μια απόφαση που πάρθηκε έπειτα από την εξέταση του σχετικού φακέλου που κατατέθηκε στην Διακυβερνητική Επιτροπή για τη Διαφύλαξη της Άυλης Κληρονομιάς, η οποία συνεδρίασε στο νησάκι Τζετζού της Νότιας Κορέας.

Πριν πούμε ποια ακριβώς ήταν η εκτίμηση για το ρεμπέτικο, αξίζει να αναφέρουμε ότι, μαζί μ’ αυτό, εντάχθηκαν στον σχετικό κατάλογο το ελβετικό καρναβάλι της Βασιλείας, η τέχνη των μυλωνάδων της Ολλανδίας, τα κεραμικά αγαλματίδια του Εστρεμόζ της Πορτογαλίας.

Ακόμη, υπάρχουν και γαστρονομικοί θησαυροί, όπως τα ντολμαδάκια του Αζερμπαϊτζάν και η περίφημη, γνωστή σε όλους και αγαπητή, ιταλική πίτσα. Και επειδή μιλάμε για άυλο πολιτισμό, δικαίως θα αναρωτιούνται κάποιοι τι θέση έχουν τα φαγητά στη λίστα.

Ας το διευκρινίσουμε, λοιπόν, για να γίνει κατανοητό. Δεν μιλάμε για αυτή καθαυτή την πίτσα, αλλά για την… τέχνη της παρασκευής της. Που έχει να κάνει από τη συνταγή, μέχρι τον ταχυδακτυλουργικό τρόπο με τον οποίο φτιάχνουν τη ζύμη.

Όταν μάλιστα ο πιτσαγιόλο είναι μερακλής, τότε πέρα από τις δεξιοτεχνικές κινήσεις, η τέχνη του συνδυάζει «τραγούδια, χαμόγελα, τεχνική και θέαμα», επομένως μιλάμε για μια ολοκληρωμένη τέχνη που έχει τις ρίζες της στον 16^ο αιώνα.

Αφήστε που η πίτσα έχει καταφέρει να γίνει ίσως το πιο αγαπητό, σίγουρα όμως το πιο φωτογραφημένο φαγητό του κόσμου, αφού κάθε δευτερόλεπτο αναρτώνται στο ίνσταγκραμ περίπου είκοσι νέες φωτογραφίες.

Το άλλο πουλάκι:

Πανηγυρίζουν οι Ιταλοί.

Πανηγυρίζουμε όμως κι εμείς για το δικό μας ρεμπέτικο. Ας ρίξουμε μια ματιά στη σελίδα της UNESCO για να δούμε τι μπορεί να διαβάσει ο επισκέπτης από κάθε άκρη του κόσμου, σχετικά με αυτό.

«Το ρεμπέτικο είναι μια μουσική και πολιτιστική έκφραση που συνδέεται άμεσα με το τραγούδι και τον χορό, η οποία αρχικά διαδόθηκε στους αστικούς πληθυσμούς κατώτερης και εργατικής τάξης στις αρχές του εικοστού αιώνα. 

Τα ρεμπέτικα τραγούδια αποτελούν πλέον ένα τυποποιημένο ρεπερτόριο σχεδόν σε κάθε κοινωνική εκδήλωση που περιλαμβάνει μουσική και χορό. Το μουσικό κομμάτι εκτελείται στο κοινό, ενώ οι καλλιτέχνες ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του. 

Η μορφή διασκέδασης αυτή είναι ανοιχτή σε όλους και οι παρέες που γλεντούν μ’ αυτόν τον τρόπο  θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν οποιοδήποτε ελληνικό ή ελληνόφωνο πρόσωπο που απολαμβάνει αυτή τη μορφή μουσικής και χορού. 

Τα ρεμπέτικα τραγούδια περιέχουν ανεκτίμητες αναφορές στα έθιμα, τις πρακτικές και τις παραδόσεις ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής, αλλά πάνω απ’ όλα, πρόκειται για μια ζωντανή μουσική παράδοση με ισχυρό συμβολικό, ιδεολογικό και καλλιτεχνικό χαρακτήρα. 

Αρχικά, η διάδοση του ρεμπέτικου πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά προφορικά, μέσω της ζωντανής ερμηνείας των τραγουδιών και της διδασκαλίας των νεότερων καλλιτεχνών από τους μεγαλύτερους μουσικούς και τραγουδιστές. 

Αυτή η μη τυπική μέθοδος μάθησης εξακολουθεί να είναι σημαντική, αλλά η πρόσφατη εξάπλωση των ηχογραφήσεων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του κινηματογράφου ενίσχυσε άλλες μεθόδους εξάπλωσης του τραγουδιού αυτού.

Κατά την τελευταία δεκαετία, τα ρεμπέτικα έχουν αρχίσει όλο και περισσότερο να διδάσκονται στα μουσικά σχολεία, τα ωδεία και τα πανεπιστήμια, διδασκαλία που συμβάλλει στην ευρύτερη διάδοση τους.

Στο μεταξύ, οι μουσικοί και οι άνθρωποι που απολαμβάνουν το ρεμπέτικο εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να διατηρηθεί ζωντανή η παράδοσή του».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Μπράβο την UNESCO!

Δεν τα λέει και άσχημα. Μόνο που θα μπορούσε να έχει κανείς κάποιες ενστάσεις στο κατά πόσο, στην περίπτωση του τραγουδιού και συγκεκριμένα του ρεμπέτικου, μιλάμε (αποκλειστικά) για άυλο πολιτισμό. Ελάτε να διαβάσουμε λίγο από την εγκυκλοπαίδεια:

«Ο όρος Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει τον απτό πολιτισμό (όπως κτίρια, μνημεία, τοπία, βιβλία, έργα τέχνης και τεκμήρια), τον άυλο πολιτισμό (όπως τη λαογραφία, τις παραδόσεις, τη γλώσσα και τη γνώση) και τη “φυσική” κληρονομιά, που περιλαμβάνει σημαντικά πολιτιστικά τοπία και βιοποικιλότητα. 

Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά συνίσταται από τα μη ψηλαφητά χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, τα οποία συχνά διατηρούνται από κοινωνικά έθιμα κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου.

Πρόκειται για τους τρόπους και τα μέσα συμπεριφοράς μιας κοινωνίας, ή τους συχνούς τυπικούς κανόνες λειτουργίας σε ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό κλίμα, όπως π.χ. κοινωνικές αξίες και παραδόσεις, έθιμα και πρακτικές, οι αισθητικές και πνευματικές αντιλήψεις, η καλλιτεχνική έκφραση, η γλώσσα, καθώς και άλλες πτυχές της ανθρώπινης πολιτιστικής δραστηριότητας».

Καλά και άγια όλα αυτά, όμως στην περίπτωση του ρεμπέτικου τραγουδιού μιλάμε για κάτι περισσότερο, για κάτι που μπορούμε να το «ψηλαφίσουμε», επομένως θα το αδικούσαμε αν λέγαμε ότι είναι… εντελώς άυλο.

Διότι τότε θα έπρεπε να αφαιρέσουμε από το σύνολο αυτής της κληρονομιάς τη δουλειά που έκαναν π.χ. οι κατασκευαστές μουσικών οργάνων, οι συλλέκτες δίσκων γραμμοφώνου, ακόμη και οι μελετητές και συγγραφείς βιβλίων σχετικών με το ρεμπέτικο.

Επειδή όμως το θέμα είναι πολύ μεγάλο, θα συνεχίσουμε το σχόλιό μας και αύριο.

 

Μπράβο, Μάρκο!