190228 ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται!

Θα μπορούσε να είναι μια απλή διαπίστωση, αφού είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μαθαίνει να λειτουργεί και έτσι εξελίσσεται. Αυτό συμβαίνει είτε μιλάμε για τον εγκέφαλο ενός ανθρώπου, είτε για τον εγκέφαλο γενικά.

Εξάλλου, το γεγονός ότι ο εγκέφαλός μας έχει αυτή την ιδιότητα – ικανότητα είναι ο λόγος που έχουν αμφισβητηθεί τόσο πολύ και τα διάφορα τεστ νοημοσύνης. Απλούστατα, κάποιοι μπορούν να εκπαιδευτούν να τα λύνουν, άλλοι πάλι όχι.

Αν εγώ δηλαδή ασχοληθώ ειδικά και πιάσω να λύσω διάφορε τέτοια τεστ, είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα καταφέρνω καλύτερες επιδόσεις και ίσως φαίνομαι πιο ευφυής από άλλους που βλέπουν πρώτη φορά τέτοιο τεστ.

Δεν θα είμαι όμως! Θα έχω πιθανότατα αναπτύξει ένα πολύ συγκεκριμένο είδος ευφυΐας, αυτό τού να απαντάω στα σχετικά τεστ, ενώ μπορεί σε άλλα πράγματα νε μη «με κόβει», πράγμα που βλέπουμε να συμβαίνει καθημερινά.

Άνθρωποι που κατέχουν περγαμηνές αξιοσύνης σε έναν συγκεκριμένο τομές, όμως από εκεί και πέρα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στοιχειωδώς σε κάποιες καθημερινές κοινωνικές δραστηριότητες.

Τέτοιοι τύποι γίνονται συχνά και αστείοι ήρωες σε κινηματογραφικές ταινίες, όπου παρουσιάζονται ως φευγάτοι επιστήμονες ή καθυστερημένες διάνοιες, που μπλέκουν σε τραγελαφικές περιπέτειες.

Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται. Αυτό το είπαμε. Όταν όμως ξεκινήσαμε την κουβέντα μας δεν θέλαμε να αναφερθούμε στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αλλά σε έναν υπολογιστή, τεχνητό εγκέφαλο, ο οποίος φέρει το όνομα GPT2.

Καθόλου φαντασία δεν πρέπει να είχαν εκείνοι που του το έδωσαν, όμως, όπως είπαμε και πριν, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι «κεφάλια» στον τομέα τους. Θα καταλάβετε αμέσως, αρκεί να σας πω τι έκαναν με τον GPT2.

Δοκίμασαν να δουν αν μπορεί να γίνει συγγραφέας και, σωστά μαντέψατε, αυτός το κατάφερε. Του διάβασαν τις πρώτες σειρές από το «1984» του Όργουελ και ξεκίνησε να γράψει μια συνέχεια που αναφέρεται στο μέλλον.

Το άλλο πουλάκι:

Στο 2045!

Κατάλαβε δηλαδή από τις πρώτες δυο τρεις γραμμές ότι το βιβλίο αναφέρεται σε μια μελλοντική ιστορία και έτσι συνέχισε γράφοντας «το 2045 ήμουν δάσκαλος σε μια φτωχή περιοχή μιας αγροτικής επαρχίας της Κίνας…»

Οι δημιουργοί του το θεώρησαν τόσο σπουδαίο αυτό που αμέσως απαγόρευσαν τη δημοσίευση της έρευνας που οδήγησε στην κατασκευή του συγκεκριμένου εγκεφάλου. Δοκίμασαν μάλιστα και σε άλλο είδος γραφής.

Του διάβασαν ένα ρεπορτάζ για το Brexit και του ανέθεσαν να γράψει κάτι ανάλογο. Αυτός, αφού επεξεργάστηκε τα δεδομένα, έγραψε ένα απολύτως πιστευτό ρεπορτάζ για τα επόμενα βήματα της Τερέζα Μέι.

Το ρεπορτάζ μοιάζει απόλυτα αληθινό (αληθοφανές) ενώ δεν πρόκειται παρά για μια εκτίμηση που όμως, κι εδώ είναι το αξιοθαύμαστο, την έκανε ένας τεχνητός εγκέφαλος. Πώς είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;

Η απάντηση είναι σ’ αυτό που είπαμε από την αρχή. (Και αυτός) ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται. Αυτά τα αξιοθαύμαστα που σας είπαμε ότι έγραψε δεν προέκυψαν από τη μια στιγμή στην άλλη.

Ούτε, φυσικά, τα κατάφερε διαβάζοντας απλώς την αρχή ενός μελλοντολογικού μυθιστορήματος, ή κάποιου ρεπορτάζ διεθνών ειδήσεων. Εν μας επιτρέπεται η έκφραση, ο GPT2 έλιωσε στο διάβασμα!

Προκειμένου να τον εκπαιδεύσουν οι δημιουργοί του, του έδωσαν να διαβάσει 10 εκατομμύρια άρθρα, ποσότητα «ύλης» που ισοδυναμεί με 35.000 ογκωδέστατα βιβλία. Αυτός με τη σειρά του δεν τα διάβασε για να περνά η ώρα.

Προσπάθησε να αξιοποιήσει μια τεχνολογία που ονομάζεται deep learning, να μάθει δηλαδή να αναζητά τις βαθύτερες συνδέσεις ανάμεσα στα τμήματα της πληροφορίας και να εντοπίζει δομικές ομοιότητες ανάμεσα σε διαφορετικά είδη κειμένων.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, κατάφερε να αποκτήσει συνείδηση της διακειμενικότητας, έτσι ώστε να μπορεί αναλύει πολλά κείμενα και να συνθέτει νέα, χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες αλλά και το επίπεδο ύφους εκείνων.

Η αξιοθαύμαστη αυτή επιτυχία του θέτει εύλογα το ερώτημα αν η λογοτεχνία, και όχι μόνο αυτή, στο μέλλον θα γράφεται από υπολογιστές σαν τον GPT2. Μας υποχρεώνει όμως να σκεφτούμε και πάνω στη φύση της νοημοσύνης.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Τι είναι η νοημοσύνη;

Και πώς καλλιεργείται; Ερωτήματα που θα κληθούν να απαντήσουν οι επιστήμονες με βάση τα νέα δεδομένα που θα πάρουν από την πορεία και την εξέλιξη του GPT2. Και, φυσικά, άλλων όμοιων υπολογιστών που θα δημιουργηθούν στο μέλλον.

Η εξέλιξη αυτή μπορεί να μας φέρει και μπροστά σε ηθικά διλήμματα τού τύπου έχουμε το δικαίωμα να δημιουργούμε νοημοσύνη που πιθανόν θα εκπαιδεύεται να ξεπερνά ακόμη και εκείνη των δημιουργών της;

Και πόσο αυτόνομη μπορεί να γίνει μια τέτοια κατασκευή που θα σκέφτεται και θα αναλύει αυτόνομα, άρα θα μπορεί και να παίρνει αποφάσεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο των κατασκευαστών της;

Ερωτήματα που σίγουρα θα κληθεί να απαντήσει η επιστήμη και όχι μόνον αυτή, αν δεν το έχει κάνει ήδη σε μεγάλο βαθμό. Εγώ όμως θα σταθώ σε κάτι άλλο πιο πεζό και, αν μου επιτρέπετε, πιο πρακτικό.

Ο GPT2 έκανε κάτι σπουδαίο, που όμως το γνωρίζουμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Κατόρθωσε να δημιουργήσει κάποια είδη κειμένων, αφού πρώτα «εκτέθηκε» σε χιλιάδες παρόμοια, τα μελέτησε και τα ανέλυσε.

Αυτό προσπαθούμε κι εμείς να πείσουμε τα παιδιά μας να κάνουν, αλλά συχνά ματαιοπονούμε. Αν το μόνο είδος με το οποίο έρχονται σε επαφή είναι το μήνυμα και η ανάρτηση στο κινητό, τότε ζήτω που καήκαμε!

 Το μέλλον είναι εδώ!