151021 ΛΑΪΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Ποιο είναι το τραγούδι που ταιριάζει;

Πολλές φορές, ψάχνοντας λόγια για να απεικονίσουμε, να περιγράψουμε την πραγματικότητα, καταφεύγουμε στη σοφία του απλού λαού, όπως αυτή εκφράστηκε μέσα από τις παροιμίες. Τότε βλέπουμε πόσο εύστοχα και γλαφυρά μια σημερινή κατάσταση μπορεί όχι απλώς να περιγραφεί, αλλά και να βρει το ανάλογό της σε κάτι που ειπώθηκε χρόνια πριν.

Τι μας διδάσκει αυτό; Πριν απ’ όλα ότι οι άνθρωποι, στο βάθος μας, δεν αλλάζουμε. Χαιρόμαστε ή λυπούμαστε με τα ίδια πράγματα, έχουμε τους ίδιους φόβους και ανάλογες ελπίδες, κυρίως όμως κάνουμε, πάνω κάτω, τα ίδια και τα ίδια λάθη. Αυτός είναι ο λόγος που παροιμίες και γνωμικά περασμένων αιώνων ταιριάζουν τόσο πολύ σε σύγχρονες καταστάσεις.

Στη χώρα μας όμως (φαντάζομαι και αλλού, αλλά δεν έχω τις γνώσεις να το επιβεβαιώσω) η λαϊκή σοφία εκφράζεται και μέσα από έναν άλλο δρόμο, αυτόν που ονομάζουμε λαϊκό τραγούδι. Μπορεί εδώ οι δημιουργοί να είναι επώνυμοι, να είστε όμως βέβαιοι ότι τέτοιοι θα ήταν και οι δημιουργοί των παροιμιών και των γνωμικών, αν υπήρχε στην εποχή τους ο τρόπος να καταγραφεί η δημιουργία τους και να τους αποδοθούν τα πνευματικά δικαιώματα.

Διότι, το λαϊκό τραγούδι τι είναι; Είναι το καταστάλαγμα της λαϊκής μούσας, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από γνωστούς και επώνυμους καλλιτέχνες, είτε είναι στιχουργοί, είτε συνθέτες, είτε και τραγουδιστές.

Για ένα τέτοιο τραγούδι θα σας μιλήσω σήμερα. Είναι το γνωστό «Πεθαίνω για σένα».

Οι περισσότεροι το έχετε ακούσει και, φυσικά γνωρίζετε και τον ερμηνευτή του, τον Γιώργο Μαργαρίτη. Πιθανότατα να σας διαφεύγει το γεγονός ότι συνθέτης είναι ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ενώ τους στίχους έχουν γράψει η Ελένη Ράντου και ο Γιάννης Μαύρος.

«Μα, καλά», ακούω ήδη κάποιους να διαμαρτύρονται. «Λαϊκό, ένα τραγούδι που το έγραψαν αυτοί οι δημιουργοί; Δεν θα έπρεπε να το κατατάξουμε σ’ αυτό που λέγεται έντεχνο;»

Μου δίνουν έτσι την ευκαιρία να πω τη γνώμη μου γι’ αυτό το ανύπαρκτο και υπερεκτιμημένο είδος τραγουδιού. Το υπερεκτιμημένο νομίζω τι καταλαβαίνετε όλοι. Γιατί όμως ανύπαρκτο; Το είπα ήδη προηγουμένως. Ένα «έντεχνο» τραγούδι δεν είναι τίποτε άλλο παρά, είτε γνήσιο λαϊκό, είτε (πολύ συχνά) σκυλάδικο, μόνο που έχει διαφορετική ενορχήστρωση και παραγωγή.

Το άλλο πουλάκι:

Θέλετε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα;

Δείτε την πολύ γνωστή «Πριγκηπέσσα» του Σωκράτη Μάλαμα. Δεν υπάρχει μαγαζί, από ρεμπετάδικο μέχρι σκυλάδικο που να μην ακούγεται κάθε βράδυ. Αφήστε που και στη δισκογραφία το έχουν ερμηνεύσει («ερμηνεύσει») οι πάντες. Ε, λοιπόν, αν το ακούσει κάποιος πρώτη φορά, με κατάλληλη ενορχήστρωση και ερμηνεία, θα σου πει με βεβαιότητα ότι πρόκειται για ένα «λαϊκό» τραγούδι και θα εννοεί (εσύ θα εννοήσεις, δηλαδή)… σκυλάδικο.

Δεν είναι τέτοιο! Μας δίνει όμως την ευκαιρία να σκεφτούμε καλύτερα αυτό που είπα για το τι ακριβώς είναι τα λεγόμενα έντεχνα.

Το τραγούδι για το οποίο θα σας μιλήσω είναι ακόμη πιο χαρακτηριστικό, αφού είχε την τύχη να το ερμηνεύσει ο Γιώργος Μαργαρίτης και μόνο η ενορχήστρωση μάς κάνει να αναρωτιόμαστε γιατί σε ένα λαϊκό τραγούδι έχουν τόσο πρωταγωνιστικό ρόλο οι κιθάρες, ενώ απουσιάζει το μπουζούκι.

Ας έρθουμε όμως στο θέμα μας. Πού ακριβώς ταιριάζει αυτό το τραγούδι, όπως αναρωτηθήκαμε και στην αρχή; Πριν απαντήσω θα σας πω πώς μου ήρθε η σκέψη. Μου ήρθε, παρακολουθώντας μια εκπομπή με τον υπουργό Παιδείας στην τηλεόραση, όταν άκουσα την παρατήρηση πως «τώρα δεν γίνονται καταλήψεις».

Ο δημοσιογράφος που το είπε εννοούσε πως, παρά τα πολλά και πρωτοφανή (για τα τελευταία χρόνια) προβλήματα με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, οι μαθητές δεν κινητοποιούνται να καταλάβουν τα Σχολεία, όπως συνέβαινε μέχρι πέρσι. Μια άλλη δημοσιογράφος το είπε ευθέως στον υπουργό: «Ο συνάδελφος υπονοεί ότι οι καταλήψεις περασμένων ετών ήταν υποκινούμενος από τον ΣΥΡΙΖΑ».

Κρίμα! Δημοσιογράφοι έμπειροι στο «εκπαιδευτικό ρεπορτάζ», δηλαδή το ρεπορτάζ για θέματα εκπαίδευσης, έπρεπε να γνωρίζουν πως η αρχή της χρονιάς δεν είναι κατάλληλος καιρός για καταλήψεις. Και, σε καμιά περίπτωση δεν γίνονται αυτές την εποχή που λείπουν καθηγητές και τα Σχολεία υπολειτουργούν, όπως τώρα.

Ενδιαφέρον όμως έχει η απάντηση του υπουργού.

Είναι γεγονός, είπε, ότι οι πολίτες δείχνουν μια ανοχή στην κυβέρνησή μας, είτε γιατί είμαστε νέοι στη διακυβέρνηση της χώρας, είτε γιατί, μέχρι τώρα, είχαμε διάφορα προβλήματα με τις απανωτές εκλογές που υποχρεωθήκαμε να κάνουμε…

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Προσπέρασα το «υποχρεωθήκαμε»…

Και στάθηκα στην… ανοχή. Τότε ήταν που μου ήρθε το τραγούδι στο μυαλό:

«Πεθαίνω για σένα / κι ας είσαι απάτη / δεν πα’ να είσαι ψέμα / εγώ σε λέω αγάπη».

Μόνον έτσι μπορεί να ερμηνευτεί η στάση των πολιτών απέναντι στην κυβέρνηση και, κυρίως, στα μέτρα που αυτή παίρνει. Συζητώντας προχθές με έναν φίλο, που δεν ανήκει στον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, διαπίστωσα τον μεγάλο του θαυμασμό για τον Αλέξη Τσίπρα. Όταν του είπα ότι έχει πει -αποδεδειγμένα- τα περισσότερα και μεγαλύτερα ψέματα από κάθε άλλον έλληνα πρωθυπουργό (εννοώντας και τον Ανδρέα, τον οποίο ο φίλος μου ψήφιζε για χρόνια), συμφώνησε απολύτως μαζί μου. Πώς εξηγείται λοιπόν αυτή η στάση;

Προφανώς όχι με πολιτικούς όρους. Και επειδή οποιαδήποτε άλλη ανάλυση θα ήταν έξω από τις προσωπικές μου συνήθειες, κατέληξα στη λαϊκή σοφία, όπως εκφράζεται θαυμάσια μέσα από το τραγούδι που σας είπα.

«Πεθαίνω για σένα»!

Δεν πα’ να είναι ψέματα!