151120 ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Ποιος μας λέει πόσο να λυπηθούμε;

Με όλη αυτή την κουβέντα που ξέσπασε μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, βγήκαν από μέσα μας κρυμμένα (;) συναισθήματα που πήγαν να συναντηθούν με άλλα -ομόλογά τους- και έγινε της κακομοίρας.

Ποιους πρέπει να λυπόμαστε και ποιους όχι; Υπάρχουν θύματα που… δικαιολογημένα (!) βρέθηκαν σ’ αυτή τη θέση και άλλα που αδίκως έπαθαν;

Είναι σωστό και δίκαιο να συμπάσχουμε με κάποιους ανθρώπους, ενώ το δράμα άλλων να το προσπερνάμε χωρίς να μας πολυστενοχωρεί; Κάποιοι λένε πως η… διάκριση, ακόμη και στη συμπάθεια, είναι ανθρώπινη. Πόσο αληθινό ακούγεται κάτι τέτοιο; Είναι υποκρισία να δηλώνεις ότι ένα τραγικό συμβάν σε άγγιξε περισσότερο από κάποιο άλλο ανάλογο;

Προσπαθώ να σας μεταφέρω μερικούς από τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν στο διαδίκτυο, χωρίς, όπως καταλαβαίνετε, να μεταφέρω το «πάθος» με το οποίο έγινε αυτό, γιατί, κακά τα ψέματα, ακούστηκαν βαριές κουβέντες, χάθηκε η ψυχραιμία και, σε πολλές περιπτώσεις, λες καλά που η συζήτηση γίνεται ψηφιακά, διαφορετικά θα πιανόμασταν και στα χέρια, θα χυνόταν και αίμα.

Ας σταθούμε λίγο σ’ αυτό το τελευταίο. Και ας θέσουμε ένα ερώτημα: υπάρχει μέτρο σε όλα αυτά; Και δεν εννοώ το αρχαιοελληνικό μέτρο. Ρωτάω αν υπάρχει τρόπος να μετρήσουμε αξίες, στάσεις απέναντι σε γεγονότα, συμπεριφορές και εκφράσεις συναισθημάτων. Αν υπάρχει αξιολογική κλίμακα για να τοποθετήσουμε πάνω της όλα εκείνα τα γνωρίσματα που μας κάνουν ανθρώπους.

Και ποια γνωρίσματα είναι αυτά; Τι εννοούμε όταν λέμε ανθρώπινο; Είναι ο πολιτισμός στοιχείο της ανθρωπιάς μας; Και ποιος πολιτισμός; Αυτός που εκφράζεται μέσα από την υψηλή τέχνη; Αυτός που μας κάνει να κυριαρχούμε πάνω στα ένστικτά μας και στήνει φραγμούς στην επιστροφή μας στη ζωώδη κατάσταση;

Ξεκίνησα να θέσω ένα πλαίσιο συζήτησης και έμπλεξα με ατέλειωτα ερωτήματα. Ερωτήματα που, όπως σας είπα τις προηγούμενες μέρες, κάποιοι τα προσπερνούν και βαδίζουν με τις βεβαιότητές τους, έχοντας κατά νου μόνο πώς να κατατροπώσουν τον αντίπαλο, χωρίς ποτέ να αναρωτιούνται τι γίνεται με τον πραγματικό αντίπαλο, αυτόν που έχουμε μέσα μας και δεν μας αφήνει σε χλωρό κλαρί.

Το άλλο πουλάκι:

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Είναι λογικό -μάλλον όχι λογικό, ανθρώπινο είναι η καλύτερη έκφραση- να μας συγκινούν περισσότερο τραγικά γεγονότα που συμβαίνουν είτε δίπλα μας είτε σε ανθρώπους που γνωρίζουμε καλύτερα. Ανθρώπινο σημαίνει πως όχι μόνο εξηγείται, αλλά δεν είναι και ντροπή να το ομολογήσει κανείς.

Όπως και να το κάνουμε, είναι άλλο πράγμα να μάθεις για ένα αεροπορικό δυστύχημα που συνέβη στην άλλη άκρη του κόσμου και άλλο για κάποιο σε εταιρία και αεροπορική γραμμή με την οποία ταξιδεύεις κι εσύ ή αγαπημένα σου πρόσωπα.

Αν, στη δεύτερη περίπτωση, δείξεις μεγαλύτερο ενδιαφέρον, δεν σημαίνει ότι είσαι υποκριτής, ούτε φυσικά «ρατσιστής», επειδή… υπάρχουν θύματα που σε συγκινούν περισσότερο από άλλα.

Ξέρω, θα πουν κάποιοι είναι και ο τρόπος που τα δυο δυστυχήματα παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ, όμως σκεφτείτε ότι και αυτά μπορεί να είναι (πέρα από επιχειρήσεις που αποσκοπούν στο κέρδος ή και ακριβώς εξαιτίας αυτού) εικόνα της κοινωνίας μας. Γιατί άραγε ο σεισμός στην Κεφαλλονιά παρουσιάζεται πολύ πιο… τραγικά από έναν μεγαλύτερο σεισμό, με χιλιάδες νεκρούς στην άλλη άκρη του κόσμου;

Οι υπεύθυνοι των δελτίων ξέρουν τι μας «συγκινεί» περισσότερο, άλλο αν μετά το παίρνουν και το «σηκώνουν», προκειμένου να εκμεταλλευτούν αυτή την αυξημένη ευαισθησία μας στο γεγονός.

Για να καταλήξω: δεν είναι κατακριτέο το γεγονός ότι τα θύματα στο Παρίσι ευαισθητοποίησαν πολλούς, οι οποίοι δεν έδειξαν αντίστοιχα αντανακλαστικά για περισσότερα θύματα σε χώρες του αραβικού κόσμου.

Δεν είναι φυσικά μόνο ότι το Παρίσι βρίσκεται πολύ πιο κοντά μας από τη Συρία ή το Ιράκ –και δεν εννοώ γεωγραφικά. Ίσως να εξηγείται και από τον στίχο του Νιόνιου «η σύμβασή τους διαισθάνθηκε σ’ αυτό μιαν άλλη απειλή». Ούτε κι αυτό είναι κακό.

Περισσότερο υποκριτικό, λοιπόν, μου φαίνεται το να κατηγορείς για… υποκρισία όσους δεν ευαισθητοποιήθηκαν το ίδιο για… «τα θύματα των βομβαρδισμών από τα δυτικά αεροπλάνα», ή όσους δεν βλέπουν πως οι τρομοκρατικές επιθέσεις είναι μια… «φυσιολογική αντίδραση ανθρώπων που δεν τους έχουν αφήσει άλλα περιθώρια».

Επιμένω: Δεν είναι το ίδιο. Συζητώντας χθες με έναν φίλο τον άκουσα να υποστηρίζει πως δεν μπορούμε εμείς οι δυτικοί να κατηγορούμε τους Τζιχαντιστές για βαρβαρότητα, επειδή… «δεν υπάρχει τίποτε πιο βάρβαρο από το να πουλάς ναρκωτικά στα παιδάκια του κόσμου για να τα οικονομήσεις».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Βλέπετε πού φτάνουμε με τους συμψηφισμούς;

Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι είναι άλλο πράγμα να εκδηλώνονται βάρβαρες και απάνθρωπες συμπεριφορές σε μια κοινωνία, η οποία όμως τις καταδικάζει και διαθέτει νόμους για τον περιορισμό τους, και άλλο πράγμα η βαρβαρότητα και η απανθρωπιά να είναι… ο νόμος!

Άλλο πράγμα να λες πως «υπάρχει ένα πόλεμος και ο πόλεμος εξηγεί (και δικαιολογεί;) κάθε είδους παρεκτροπές» και άλλο να έχεις πολέμαρχους που, πρώτα απ’ όλα, αδιαφορούν για τη ζωή των δικών τους «πολεμιστών» και θυσιάζουν τους δικούς άμαχους πληθυσμούς για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Πώς να το κάνουμε, η πορεία από την κτηνωδία στον εξανθρωπισμό έχει διαβαθμίσεις, περνά από στάδια, δεν είναι ή το ένα ή το άλλο.

Στο κάτω κάτω, το να βλέπεις και να κρίνεις με τα δικά σου μάτια και όχι κάποιου άλλου δεν είναι πολύ… ανθρώπινο;

Μην τα εξισώνουμε όλα!