160203 ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΜΕΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Πού χρειάζεται η λογοκρισία;

Κατά μία ακραία άποψη, πουθενά. Ειδικά όταν πρόκειται για τέχνη. Κατά την αντίθετη άποψη χρειάζεται όταν θίγονται…

Ποιοι; Κάπου εδώ αρχίζουν οι διαφωνίες και οι καυγάδες, ειδικά όταν το θέμα «συζητιέται» στη χώρα μας.

Υπάρχει μεσαίος δρόμος; Προφανώς, όμως πού να τον βρεις; Όταν αρχίζεις και βάζεις όρια και περιορισμούς, σημαίνει ότι αρχίζεις και να αυθαιρετείς. Η αυθαιρεσία υπόκειται και αυτή σε κριτική, ενίοτε και σε λογοκρισία, οπότε αρχίζει ο φαύλος κύκλος.

Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσε να πει κάποιος πως όταν κάτι λαμβάνει χώρα μέσα σε κλειστή αίθουσα και για να το δεις πληρώνεις εισιτήριο, αναλαμβάνεις δηλαδή πλήρως την ευθύνη της επιλογής σου, δεν χρειάζεται να υπάρχει καμιά λογοκρισία.

Απεναντίας, όταν κάτι προβάλλεται από ένα ανοιχτό Μέσο, τηλεόραση ή διαδίκτυο, ή λαμβάνει χώρα δημοσίως και μπορεί κάποιος να… πέσει πάνω του χωρίς να το επιλέξει, τότε καλό θα είναι να υπάρχει κάποιος έλεγχος.

Ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις όμως υπάρχουν πάλι προϋποθέσεις. Αφήνω για άλλη κουβέντα το ποιος και με ποιον τρόπο θα ελέγχει και θα λογοκρίνει ό,τι παρουσιάζεται «ανοιχτά», και πάω στην πρώτη περίπτωση που φαίνεται και πιο «εύκολη».

Φαίνεται, αλλά δεν είναι. Γιατί σκεφθείτε πως υπάρχουν «θεάματα» τα οποία παραβιάζουν κανόνες του κοινού ποινικού δικαίου ή ακόμη και κάποιας «ηθικής» που υπάρχει σε τμήμα της κοινωνίας. Όπως, ας πούμε, η στάση απέναντι στη βία.

Μην πάει ο νους σας σε κάτι ακραίο ή πονηρό, σε τίποτα σαδομαζοχιστικές παραστάσεις, ή σε «πριβέ» αγώνες πάλης ακόμη και μέχρι θανάτου, σκεφθείτε απλώς παραστάσεις τσίρκου με ζώα. Ή σκεφθείτε τις αντιδράσεις που προκαλούν ακόμη και παραδοσιακά θεάματα όπως οι κοκορομαχίες ή οι ταυρομαχίες.

Εκεί κάποιος πληρώνει για να παρακολουθήσει κάτι «κλειστό», όμως το αίτημα για απαγόρευση τέτοιου είδους θεαμάτων είναι εντονότατο, όχι μόνο από φιλοζωικές οργανώσεις, αλλά και από πολίτες που έχουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία σε κάθε είδους βίαια θεάματα..

Το άλλο πουλάκι:

Μη μου πείτε ότι αυτά δεν είναι τέχνη!

Γιατί θα σας ρωτήσω πώς ορίζετε εσείς την τέχνη. Και πώς ο κάθε «πρωτοποριακός» καλλιτέχνης που θέλει να πρωτοτυπήσει και να παρουσιάσει κάτι που δεν το έχουμε δει ήδη. Μόνον αυτό!

Για την οικονομία της συζήτησης όμως, ας δεχτούμε ότι τέχνη είναι οποιαδήποτε έκφραση ή εκδήλωση που ο ίδιος ο δημιουργός της την ορίζει ως τέτοια, άσχετα αν δεν συμφωνεί μαζί του ούτε η μάνα του. Έχει δικαίωμα ο κάθε καλλιτέχνης να δυσανασχετεί για τις αρνητικές αντιδράσεις που προκαλεί το έργο του;

«Μου πήρε δυο μέρες για να συνέλθω από την έκπληξη και να μπορέσω να αρθρώσω λόγο. Δυο μέρες “στη δίνη του κυκλώνα” που έβλεπα τη φωτογραφία μου σ’ όλα τα δελτία ειδήσεων και δεν το πίστευα, το όνομα μου παντού, ένοιωσα σαν καταζητούμενη», δήλωσε η σκηνοθέτις (προτιμάτε η σκηνοθέτιδα, ή η σκηνοθέτρια;) της επίμαχης παράστασης.

«Μέσα σε μια νύχτα “κέρδισα” όλη τη δημοσιότητα που είχα καταφέρει να αποφύγω στα 20 χρόνια δουλειάς στην τηλεόραση. Νόμισα πως δεν ζω στην Ευρώπη του 2016, αλλά σε κάποια μακρινή χώρα της Ασίας, απ’ αυτές που λιθοβολούν τους “ασεβείς”», συμπλήρωσε.

Ας σταθούμε λίγο εδώ. Σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας, κάνουμε επιλογές, από γλωσσικές μέχρι… ενδυματολογικές, οι οποίες προκαλούν τις αντιδράσεις -θετικές ή αρνητικές- των συνανθρώπων μας. Θα ήθελα να χωρίσω τις επιλογές αυτές σε δυο κατηγορίες. Σε εκείνες που γίνονται συνειδητά και σε εκείνες που γίνονται κατά λάθος ή από άγνοια.

Είναι άλλο, για παράδειγμα, το να μην ξέρεις τι φοράνε σε κάποια ειδική περίσταση και να πας ντυμένος έτσι που να δείχνεις σαν τη μύγα μες στο γάλα και άλλο το να πας στο γάμο ενός φίλου σου με σορτσάκι και σαγιονάρες.

Το βέβαιο είναι ότι και στις δυο περιπτώσεις θα προκαλέσει αντιδράσεις και σχόλια.

Έχεις δίκιο να διαμαρτύρεσαι, ειδικά στη δεύτερη περίπτωση που η επιλογή σου ήταν συνειδητή; Έχεις δίκιο να μιλάς για «οπισθοδρομική κοινωνία» και να τα βάζεις με όσους σε σχολιάζουν, από τη στιγμή που ντύθηκες έτσι, όχι μόνο ξέροντας ότι θα το κάνουν, αλλά επιδιώκοντας κάτι τέτοιο;

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Τι φαντάστηκε η σκηνοθέτις;

Όταν επέλεγε το συγκεκριμένο απόσπασμα από το συγκεκριμένο βιβλίο, το έκανε επειδή έτσι έτυχε, ή δεν γνώριζε -δεν φαντάστηκε- ότι θα προκαλέσει αντιδράσεις; Προφανώς το έκανε συνειδητά και ήξερε πολύ καλά ότι παίρνει ένα ρίσκο.

Έπρεπε επίσης να γνωρίζει ότι σ’ αυτήν την κοινωνία απευθύνεται και αυτό το κοινό προσπαθεί να… πάει πιο μπροστά με την πειραματική δουλειά της. (Για εκείνους που την καταλαβαίνουν και είναι πιο… προχωρημένοι από την ίδια ίσως δεν έχει και νόημα αυτή η σκηνοθετική της απόπειρα.)

Ε, κάτι τέτοιο δεν γίνεται χωρίς αντιδράσεις, το λέει και η Φυσική. Όσο πιο «βίαιη» (βλέπε προκλητική) είναι μια δράση τόσο πιο έντονη θα είναι και η αντίδραση. Δεν έχει νόημα επομένως να πέφτει από τα σύννεφα και να κάνει δυο μέρες να συνέλθει.

Όσο για το κατέβασμα της παράστασης, το είπαμε. Απαράδεκτο!

Εκεί έπρεπε να φανούν οι αντιστάσεις και η υπεράσπιση των επιλογών. Στο κάτω κάτω τέσσερις παραστάσεις ήταν μόνο. Αν δεν μπορείς να υπερασπιστείς με σθένος τις επιλογές σου, τότε κάτι έχεις κάνει λάθος.

 

Γίναμε «θέατρο»!