160308 ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΝ-2

Το ένα πουλάκι:

Από μια ομιλία, παλιά αλλά επίκαιρη:

«Ήρθε η ώρα να δούμε τις σχέσεις των προσφύγων με τους ντόπιους. Οι πρόσφυγες γενικά ήταν ανεκτικοί απέναντι σε ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων, θρησκειών και πολιτισμών, γιατί ζούσαν στο κοσμοπολίτικο περιβάλλον της Μικρασίας, όπου συνυπήρχαν πολλά και διάφορα έθνη και πολιτισμοί.

Οι ντόπιοι όμως, έχοντας δημιουργήσει αυστηρά κλειστές κοινωνίες, έβλεπαν με μεγάλη επιφύλαξη, αν όχι με εχθρότητα, τους νεοφερμένους. Οι ντόπιοι δεν παντρευόταν προσφυγοπούλες. Τις θεωρούσαν πολύ χειραφετημένες για τη δική τους νοοτροπία. Έδιναν όμως τις κόρες τους σε πρόσφυγες, πιθανόν γιατί θεωρούσαν τα κορίτσια βάρος στην οικογένεια και σίγουρα όχι συνεχιστές της γενιάς.

Το σίγουρο είναι ότι υπήρξε μεγάλη ένταση σε αυτές τις σχέσεις, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια. Ένταση που ακόμη και σήμερα την βλέπεις στην έκφραση και τα λόγια των γέρων πια πρωταγωνιστών. Πρέπει να πόνεσαν βαθιά αυτές οι τυραννημένες ψυχές, από την απονιά και την σκληρή συμπεριφορά μερικών από τους ντόπιους.

Δεν είχαν ακόμη συνέλθει από το τεράστιο σοκ του ξεριζωμού, τα αγαπημένα πρόσωπα που έμειναν για πάντα πίσω φτερούγιζαν ακόμα στα μάτια τους, και στη νέα πατρίδα που έρχονται να ζήσουν κάποιος τους κλείνει το πηγάδι που πίνουν νερό.

Πραγματικά ανατριχιάζεις ακούγοντας την ενενηντάχρονη γριούλα να διηγείται σήμερα στα τούρκικα, πώς κάποιοι τους έκλεισαν τα πηγάδια για να τους αναγκάσουν να φύγουν. Πώς κάποιοι ρίχτηκαν μέρα νύχτα στα γόνιμα χωράφια του κάμπου να φυτέψουν αμπέλια για να μην τα πάρουν οι πρόσφυγες.

Όμως για να αποδώσουμε το δίκιο, δεν είναι όλοι οι ντόπιοι, ούτε καν οι περισσότεροι, που ήρθαν σε σύγκρουση με τους πρόσφυγες. Δεν είναι οι φτωχοί και απόκληροι χωριάτες που φέρθηκαν εχθρικά και απάνθρωπα. Αυτοί είχαν την ίδια φτώχεια και εξαθλίωση και καταλάβαιναν τον πόνο των προσφύγων. “Τα συμφέροντα τους όχι μόνο δεν συγκρούονταν με εκείνα των προσφύγων αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ταυτίζονται. Γι’ αυτό το λόγο διατηρούν ανάλογα, ουδέτερες ή φιλικές σχέσεις μαζί τους, ποτέ όμως εχθρικές”».

Το άλλο πουλάκι:

Πάντοτε θα υπάρχουν άνθρωποι και «άνθρωποι»:

«Εκείνοι που φέρθηκαν από περιφρονητικά έως εχθρικά στους πρόσφυγες ήταν οι μεγαλοκτηματίες, “...οι ευτραφείς ούτοι επαγγελματίαι, οι έχοντες αστικήν ιδιοκτησίαν, οι έχοντες πλούτον, οι έχοντες κλήρον παρά το χωρίον τους...” όπως χαρακτηριστικά λένε στην ένσταση τους στις 21 Φλεβάρη του 1929, προς τον πρόεδρο της Επιτροπής απαλλοτριώσεων, οι πρόσφυγες.

Αλλά με τον χειρότερο τρόπο φερόταν στους δυστυχείς και πεινασμένους πρόσφυγες και οι φύλακες των κτημάτων.

Μου έχουν διηγηθεί προσβολές, βρισιές, ξύλο και απειλές, από τους φύλακες των χωραφιών επειδή κάποιος πεινασμένος πρόσφυγας έκοψε ένα τσαμπί σταφύλι.

Η εχθρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι πρόσφυγες είναι αναμφισβήτητη και την αναφέρουν όλοι οι μελετητές που ασχολούνται με εκείνη την εποχή.

Η κυβέρνηση το 1920, νοίκιασε για τρία χρόνια την έκταση της περιοχή του κάμπου στους καλλιεργητές. Όμως τα γεγονότα την πρόλαβαν. Η μικρασιάτικη καταστροφή και ο ερχομός των προσφύγων καθιστά ζωτικής σημασίας την άμεση αποκατάσταση τους. Απαλλοτριώνεται όλη η ευρύτερη περιοχή, ακόμη και οι ιδιωτικές εκτάσεις και αποφασίζεται να παραχωρηθεί στους πρόσφυγες.

Το πρόβλημα ήταν ότι όλη η υπόλοιπη περιοχή ήταν άγονη και μόνο το κομμάτι που είχαν υποσχεθεί στους ντόπιους ήταν γόνιμο και θα μπορούσε να προσφέρει στοιχειωδώς τροφή στους πρόσφυγες. Αποφάσισε λοιπόν το κράτος τη λύση του Σολομώντα. Από τα 2.300 στρέμματα του κάμπου έδωσε τα 867 στρέμματα στους 300 πρόσφυγες και τα υπόλοιπα 1433 στρέμματα στους 149 γηγενείς.

Άδικη βέβαια μοιρασιά για τους πρόσφυγες, αλλά τουλάχιστον θα είχαν ένα μικρό γόνιμο κομμάτι γης να θρέψουν τα παιδιά τους μέχρι να ορθοποδήσουν. Τότε ξέσπασε η οργή των ντόπιων, με απειλές και τρομοκρατία που με την παραμικρή αφορμή έφτανε και σε χειροδικίες.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Οι πρόσφυγε έκαναν… ενέργειες:

“Εναντι των ουτωσί περιγραφέντων ακτημόνων γηγενών ιστάμεθα αγωνιώντες και αναμένοντες δικαιοσύνην ημείς οι περίοικοι αλλ εγκατεστημένοι εντός του κτήματος, ημείς οι στερούμενοι πάντες ιδιοκτησίας, ημείς οι γυμνητεύοντες, οι ποτίσαντες τα ολίγα πλέθρα γης τα οποία μας εδόθησαν με τα δάκρυα των οικογενειών και των τέκνων μας, ημείς οι μη έχοντες που την κεφαλήν κλίναι.

Εκείνοι είναι εγκατεστημένοι εις τας εστίας των ευτυχείς και πλούσιοι από χιλιάδων ετών, έχουσι οικίας, έχουσι οικόπεδα, έχουσι ελαιώνας, έχουσι τα πάντα και μη αρκούμενοι εις ταύτα υπερπηδώσι τεραστίας εκτάσεις δια να έλθωσι μετά τετραώρου πορείας προ των πενιχρών προσφυγικών οικίσκων μας και να νέμονται τας γαίας, αι οποίαι απηλλοτριώθησαν δια την αποκατάστασιν ημών, ημείς δε ερριμένοι επί των βράχων και των ακρωρειών ασφυκτιώντες δια την έλλειψιν γης, πενόμενοι αναμένομεν ήδη από πενταετίας την επανόρθωσιν της φρικτής αυτής τραγωδίας, τον τερματισμόν του μαρτυρίου τούτου του Ταντάλου ...”

Και τελειώνει η τόσο επίκαιρη και διδακτική ομιλία:

«Θέλω να πω στους φίλους και συμπατριώτες από τα γειτονικά χωριά που είναι σήμερα εδώ, πως για εμάς τους νεότερους αυτό το θέμα έχει κλείσει. Εμείς μεγαλώσαμε μαζί, καθίσαμε στα ίδια θρανία, δουλέψαμε πλάι-πλάι, συμπεθεριάσαμε και κουμπαριάσαμε. Από κανέναν της γενιάς μου και νεότερο δεν άκουσα τις λέξεις Τούρκος ή πρόσφυγας προσβλητικά.

Δεν πρέπει όμως να ξεχαστεί η ιστορία μας, ούτε και να προσπαθήσουμε να την εξωραΐσουμε, όσο δυσάρεστη και αν μας φαίνεται. Γιατί όποιος λαός ξεχνάει τα πάθη και τα λάθη του είναι καταδικασμένος να τα ξαναϋποστεί».

Καταδικασμένοι;