170623 ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Έπεσαν να τον φάνε!

Μιλώ για τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Yale κ. Στάθη Καλύβα, ο οποίος έκανε το «ατόπημα» να επιχειρήσει μια αποτίμηση του… έργου της Χούντας, σε λάθος μέσο και με λάθος τρόπο.

Τα «λάθη» αυτά αποδείχθηκαν από τον διάλογο που ακολούθησε και, κυρίως, από την επίθεση που δέχτηκε. Εκείνο όμως που φάνηκε πιο καθαρά είναι πως πολλοί από εμάς δεν κατανοούμε αυτό που διαβάζουμε. Λέει ο καθηγητής…

«Επιχειρώντας να προσεγγίσω τη “μεγάλη εικόνα” πενήντα χρόνια μετά, θα εντόπιζα δύο μεγάλα παράδοξα.

Πρώτο, πως μολονότι προερχόμενοι από τους κόλπους της σκληροπυρηνικής Δεξιάς, οι πραξικοπηματίες συνέβαλαν τελικά στον πλήρη εκδημοκρατισμό της Δεξιάς και διαμέσου αυτής και της χώρας. Δίχως τον Απρίλιο του ’67 δεν θα είχε υπάρξει ο Ιούλιος του ’74.

Δεύτερο, αν και επιχείρησαν να κρατήσουν την κοινωνία στάσιμη, να την παγώσουν δηλαδή, συνέβαλαν τελικά με έμμεσο τρόπο στον ραγδαίο αξιακό και πολιτισμικό εκσυγχρονισμό της.

Ιδωμένη λοιπόν από την οπτική του παρόντος, η δικτατορία είτε δεν εμπόδισε τον πολιτικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό της χώρας είτε τον υποβοήθησε, χωρίς βέβαια να επιδιώκει κάτι τέτοιο».

Και στη συνέχεια του κειμένου του θίγει δύο άλλα ζητήματα εξίσου σημαντικά με τα προηγούμενα: «Ένα από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα που σχετίζονται με την ερμηνεία και την αποτίμηση της δικτατορίας είναι το θέμα της λαϊκής αποδοχής της.

Δεν υπάρχουν ασφαλείς δείκτες για να μετρηθεί, όμως αρκετοί αντικειμενικοί παρατηρητές της εποχής κάνουν λόγο για μια επιφανειακή μεν αλλά πλατιά αποδοχή. Πράγματι, η δικτατορία ταυτίστηκε με μια εποχή μεγάλης οικονομικής ανόδου και αισιοδοξίας, με την κορύφωση ουσιαστικά του μεταπολεμικού ελληνικού οικονομικού θαύματος.

Η χώρα αστικοποιήθηκε, η οικοδομική δραστηριότητα γνώρισε δόξες, το οδικό δίκτυο επεκτάθηκε, ο εξηλεκτρισμός της χώρας ολοκληρώθηκε και πραγματοποιήθηκαν μεγάλης κλίμακας ξένες επενδύσεις.

Παρά τις αυταρχικές πρακτικές του καθεστώτος, πολλές τέχνες άνθησαν και η νεολαία προσέγγισε μαζικά τα δυτικά πρότυπα διασκέδασης, κατανάλωσης και ζωής. Η κοινωνία του 1974 μικρή σχέση είχε με αυτή του 1964».

Το άλλο πουλάκι:

Έπεσαν να τον φάνε!

Για να αποδείξουμε αυτό που είπαμε πριν, περί (μη) κατανόησης ενός κειμένου, θα σας παρουσιάσουμε κάποια από τα πιο σοβαρά επιχειρήματα του διαλόγου που προκλήθηκε. Ακόμη και αυτά όμως δείχνουν τους λόγους που έκανε λάθος ο καθηγητής.

Γράφει ένας σχολιαστής: «Ναι μεν η δικτατορία (με την πτώση της) επιτάχυνε τον εκδημοκρατισμό της χώρας (μέσω της ριζοσπαστικοποίησης που επέφερε σε ευρεία στρώματα πληθυσμού), αλλά αυτό δεν μπορεί να της... πιστωθεί!

Με τη λογική του αρθρογράφου, και ο πόλεμος είναι καλό πράγμα διότι προωθεί ραγδαία (αναμφισβήτητα) την... τεχνολογική εξέλιξη, ενώ ενισχύει τα... φιλειρηνικά αισθήματα του πληθυσμού! Ίσως κι ο ρατσισμός του απαρτχάιντ να ’ναι καλό πράγμα, αφού γεννά τον αντιρατσισμό και... ριζοσπαστικοποιεί τις καταπιεσμένες μειονότητες!»

Ένας άλλος, βασισμένος στην ίδια λογική, τονίζει: «Όμως ακόμη και εάν οι ιστορικές σας αναφορές σας ήταν ακριβείς και ο συλλογισμός σας ακλόητος λογικά και πάλι θα υπήρχε ένα μικρό πρόβλημα (από πλευράς ηθικής φιλοσοφίας):

Ο Α, φυλακισμένος για 20 χρόνια και βασανιζόμενος από τον Β, καταφέρνει να συλλάβει έναν μαγικό αλγόριθμο που επιλύει το επισιτιστικό πρόβλημα της ανθρωπότητας. Δικαιώνει αυτό κάπως την συμπεριφορά του Β;

Η Γ βιάζεται από τον Β όμως το περιστατικό αυτό λειτουργεί ως καταλύτης που όχι μόνο δεν εμποδίζει την περαιτέρω ανάπτυξή της, αλλά και την κάνει πιο δυνατή, της δίνει έμπνευση και γίνεται μια σπουδαία ζωγράφος. Ποια θα πρέπει να είναι η αποτίμηση της “συμβολής” του Β σε αυτή την αλληλουχία γεγονότων;»

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Ποια είναι η δική μας άποψη;

Το είπαμε στην αρχή. Δεν είναι ούτε ο κατάλληλος χρόνος η παρούσα συγκυρία, ούτε το κατάλληλο μέσο η στήλη μιας εφημερίδας για να ξεκινήσει ένας τέτοιος διάλογος. Επιπλέον έχουμε και άλλες αντιρρήσεις.

Όπως για παράδειγμα το στοιχειώδες «σφάλμα» που κάνουμε όταν διερευνούμε τις επιπτώσεις ενός ιστορικού γεγονότος, πόσω μάλλον μιας περιόδου: «πώς θα ήταν σήμερα η χώρα αν…»

Η επιστημονική απάντηση (πρέπει να) είναι «δεν ξέρουμε». Μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, οι οποίες και πάλι βρίσκονται στον αέρα. Πέρα όμως από αυτή και από άλλες επιμέρους αντιρρήσεις στο σκεπτικό του κ. καθηγητή, εκείνο που αξίζει να προσέξουμε είναι η προσέγγιση.

Μιλώντας για κάποιες θετικές επιπτώσεις στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου, εξυμνεί, όπως τον κατηγόρησαν, τη χούντα; Προφανώς -πόσο προφανώς όμως για τους περισσότερους σχολιαστές;- όχι!

Άλλο να βλέπεις και κάποια θετικά ακόμη από ένα πολύ μεγάλο κακό και εντελώς άλλο να εύχεσαι να είχε συμβεί. Για να το καταλάβετε λίγο, σκεφθείτε μόνο πως πολλοί «πατέρες» και αρκετοί πιστοί θεωρούν «ευλογία» κάποια από τα δεινά που μας βρίσκουν στη ζωή.

Γράφει λοιπόν ένας σχολιαστής, με αυτό ακριβώς το σκεπτικό: «Δεν λέει κανένας ότι πρέπει να χάσεις έναν άνθρωπο από αρρώστια για να καταλάβεις πόσο σημαντικό είναι να έχεις την υγεία σου. Αν όμως τον χάσεις σίγουρα θα αναθεωρήσεις κάποια πράγματα, θα αλλάξεις τρόπο ζωής, διατροφικές συνήθειες, γυμναστική κλπ.

Έτσι και με την δικτατορία. Κανένας δεν λέει ή δεν πρέπει να λέει, ότι δεν θα μπορούσαμε να έχουμε δημοκρατία σήμερα, αν δεν είχε προηγηθεί η 7ετία. Αλλά έλα μου ντε που την είχαμε. 

Μπορούμε να το συζητήσουμε πώς συνέβαλε στο να έχουμε την δημοκρατία που έχουμε σήμερα; Αυτό λέει ο άνθρωπος και έχετε βαλθεί όλοι να τον βγάλετε χουντικό».

Και ένας άλλος το κάνει πιο… προσωπικό: «Για χρόνια ήμουν υπέρβαρος, μέχρι που εμφάνισα αρτηριακή πίεση. Με προτροπή του γιατρού έχασα τα παραπανίσια κιλά και η πίεση έπεσε στα φυσιολογικά. Λέτε να με κατηγορήσουν ότι προπαγανδίζω την υπέρταση, σε όσους θέλουν να χάσουν κιλά;»

Καταλάβατε;

 Άλλο αποτιμώ, άλλο εκτιμώ!