170911 ΠΡΩΤΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Μεγάλο πρόβλημα!

Το έχουν αντιμετωπίσει πολύ πριν από εμάς σημαντικοί φιλόσοφοι, άνθρωποι του πνεύματος και της επιστήμης. (Το πιάσατε, φαντάζομαι, το υπονοούμενο.) Έχουμε μιλήσει και άλλη φορά, δοθείσης ευκαιρίας:

Πώς γίνεται να (ΜΗ) σχολιάσεις κάτι, χωρίς να αναφερθείς σ’ αυτό; Το να το αγνοήσεις απλώς δεν είναι λύση, διότι δημιουργεί άλλου είδους παρανοήσεις. Πώς λύνεται ένα τέτοιο πρόβλημα;

Επειδή βλέπω κάποιους να με κοιτούν με απορία, θα προσπαθήσω να πιάσω το θέμα από την αρχή. Τι είναι αυτό που επιλέγουμε να σχολιάσουμε στις συντροφιές μας, από τον τεράστιο όγκο των γεγονότων της επικαιρότητας;

Ποια είναι τα κριτήρια που μας κάνουν να στεκόμαστε σε κάποια περισσότερο, σε άλλα λιγότερο, ενώ να αγνοούμε, να μη συμπεριλαμβάνουμε στην κουβέντα μας ένα σωρό θέματα που μπορεί απασχόλησαν την επικαιρότητα εντονότατα;

Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα μπορούν να δοθούν από τον κάθε συνομιλητή και την κάθε συντρόφια που συζητάει ξεχωριστά. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, αυτό της αυτοαναφορικότητας, που πάει πέρα από όλα αυτά.

Τι κάνεις όταν θέλεις να δηλώσεις πως… δεν αξίζει να ασχολούμαστε με ένα θέμα και κακώς το κάνουν άλλα Μέσα και άλλοι σχολιαστές; Αν δεν αναφερθείς καθόλου σε αυτό, η πρόθεσή σου δεν θα γίνει εμφανής. Το θέμα θα συμπεριληφθεί με τα υπόλοιπα που απλώς δεν σου τράβηξαν την προσοχή.

Δεν είναι όμως έτσι. Εσύ άλλο πράγμα θέλεις να εκφράσεις. Αν όμως αρχίσεις να συζητάς γι’ αυτό και να λες ότι… δεν αξίζει να συζητάμε γι’ αυτό, τότε κάνεις αυτό για το οποίο κατηγορείς τους άλλους: μιλάς για το θέμα!

Καταλάβατε την παγίδα της αυτοαναφορικότητας; Το θέμα, παρά την αρχική σου πρόθεση, κινδυνεύει να πάρει ακόμη μεγαλύτερη έκταση. Όπως όταν φωτογραφίζει κανείς το εαυτό του μέσα στον καθρέφτη, που φωτογραφίζει τον εαυτό του μέσα στον καθρέφτη, που φωτογραφίζει…

Γιατί σας τα λέω τώρα όλα αυτά; Βασικά, για να με συμπονέσετε. Έπειτα, για τον λόγο που γίνονται οι περισσότερες συζητήσεις. Για να περνά η ώρα. Υπάρχει όμως ένας επιπλέον λόγος.

Για να συνειδητοποιήσετε για πώς γίνεται και ο κόσμος των μίντια ασχολείται κυρίως με τον εαυτό του και οι σχολιαστές δεν σχολιάζουν γεγονότα αλλά άλλους σχολιαστές. Είναι η αυτοαναφορικότητα, ανόητε!

Το άλλο πουλάκι:

Τι (δεν) θα έπρεπε να σχολιάζουμε;

Δεν εννοώ γενικώς και αορίστως, αλλά, για να πάρουμε ένα από τα θέματα των ημερών, σε μια επίσκεψη αρχηγού κράτους. Τι είναι αυτό που (θα έπρεπε να) μας ενδιαφέρει; Είναι, ας πούμε, θέμα για συζήτηση το τι έφαγαν οι αρχηγοί, ή τι τσάντες κρατούσαν οι πρώτες κυρίες;

Ποιος θα το ορίσει αυτό; Μη μου πείτε «το τι ενδιαφέρει τη κοινή γνώμη», διότι θα σας απαντήσω πως η περίφημη αυτή κυρία έμαθε ότι υπάρχει κι ένα ψάρι που λέγεται σφυρίδα χάρη στα ρεπορτάζ από επισκέψεις αρχηγών άλλων κρατών στη χώρα μας.

Την κοινή γνώμη την ενδιαφέρουν κυρίως αυτά που άλλοι αποφασίζουν ότι την ενδιαφέρουν. Έτσι τουλάχιστον λένε οι θεωρητικοί των ΜΜΕ. Μόνο που οι θεωρητικοί αυτοί έγραψαν τις θεωρίες τους πολύ πριν μπουν στη ζωή μας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Διότι τώρα, το κοινό (που έχει και γνώμη, αυτή που λέμε «κοινή») δεν είναι απαθής δέκτης ενός τηλεοπτικού, ας πούμε, προϊόντος που έχει παραχθεί από άλλους. Σήμερα ο καθένας είναι όχι απλώς καταναλωτής, αλλά και παραγωγός ειδήσεων και σχολίων.

Έπαψε πλέον να υπάρχει η δικαιολογία που ήθελε να «καταναλώνουμε ό,τι μας σερβίρουν». Τώρα σερβίρουμε κι εμείς σε άλλους εκείνα που μας ενδιαφέρουν και το σερβίρισμα αυτό είναι δηλωτικό τής κρίσης και του γούστου μας.

Φάνηκε, λοιπόν, από τις δικές μας αντιδράσεις, πως τα φορέματα, τα παπούτσια, τα χτενίσματα ακόμη και κάποιες τυπικές δηλώσεις που έκαναν οι «πρώτες κύριες» μάς ενδιέφεραν πολύ περισσότερο από την ουσία της επίσκεψης και τα αποτελέσματα των διμερών επαφών.

Παρένθεση, διά το τυπικόν του πράγματος: Για τη χώρα μας, ως «πρώτη κυρία» λογίζεται η σύζυγος του Προέδρου της Δημοκρατίας, ή εκείνη του Πρωθυπουργού; Αν δεν κάνω λάθος, «πρώτος πολίτης της χώρας» είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Για τις συζύγους τι αλλάζει;

Κλείνουμε την παρένθεση και ξαναγυρνάμε στην κουβέντα μας. Είναι η συμπεριφορά μας αυτή ενταγμένη μέσα στον γενικότερο κανόνα που θέλει να νοιαζόμαστε περισσότερο για την εικόνα και λιγότερο για την ουσία;

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Πιθανότατα!

Η εικόνα είναι (συνήθως) εύκολη και εύπεπτη. Δείτε, ας πούμε, πόσοι «αντιδρούν» σε μια μακροσκελή ανάλυση στο φέισμπουκ, πόσοι τη σχολιάζουν, και πόσοι κάνουν το ίδιο σε μια φωτογραφία ή σε ένα βιντεάκι με έναν σκύλο που κάνει κάτι χαριτωμένο.

Καλώς ή κακώς, έχει καθιερωθεί τέτοια «εικόνα», όχι μόνο για τους συζύγους τους, αλλά και για τη χώρα τους ολόκληρη, να αποτελούν και οι εκάστοτε «πρώτες κυρίες». Τους δίνεται ένας ρόλος που πιθανότατα ούτε τον διεκδίκησαν, ούτε θα ήθελαν ποτέ να παίξουν.

Μπορούν να κάνουν κάτι διαφορετικό; Αυτές, πιθανότατα, όχι. Μπορούμε όμως εμείς. Μπορούμε να τις αφήσουμε στην ησυχία τους, δίνοντας στην παρουσία τους τη βαρύτητα που πραγματικά έχει.

Οι κυρίες, στις συγκεκριμένες επισκέψεις, απλώς συνοδεύουν τους άντρες τους. Εκμεταλλεύονται, αν θέλετε, και τη θέση τους για ένα πολυτελές ταξίδι και μια επίσημη ξενάγηση στα σημαντικότερα αξιοθέατα μιας άλλης χώρας. Δεν είναι κακό.

Ας τις αφήσουμε να τα απολαύσουν, χωρίς να τις υποχρεώνουμε να σκέφτονται με τις ώρες τι θα φορέσουν, πώς θα σταθούν και τι θα δηλώσουν.

 Υπάρχουν και «πρώτοι κύριοι», έτσι;