150511 ΚΑΤΑΔΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Ελευθερία ή θάνατος;

Το ερώτημα δεν έχει καμιά σχέση με επαναστάσεις σκλάβων, οι οποίοι διεκδικούν είτε να ζήσουν ελεύθεροι, είτε να πεθάνουν προσπαθώντας το.

Έχει να κάνει με τη συζήτηση που άνοιξε για άλλη μια φορά στην μικρή μας κοινωνία, με αφορμή το αποτρόπαιο έγκλημα του πατέρα παιδοκτόνου.

Γιατί όμως το θέτουμε έτσι;

Θα το δείτε στην πορεία της συζήτησης. Πρώτα ας μιλήσουμε για το αν πρέπει ή όχι να υπάρχει η θανατική ποινή στο ρεπερτόριο της δικαιοσύνης. Αυτό δεν είναι το θέμα των ημερών; Δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε απ’ έξω.

Όπως ξέρετε, στο «πολιτισμένο κόσμο», στον οποίο ανήκει και η χώρα μας, οι απόψεις διίστανται.

Από τη μια έχουμε το αμερικάνικο μοντέλο, όπου, σε πάρα πολλές πολιτείες, η θανατική ποινή ζει και βασιλεύει.

Από την άλλη το ευρωπαϊκό, όπου ουσιαστικά δεν εκτελούνται θανατικές καταδίκες και μετατρέπονται σε ισόβια.

Όταν όμως λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια;

Όχι! Κι έτσι έχουμε περιπτώσεις «θανατοποινιτών» οι οποίοι εκτίουν αρκετά χρονάκια, με τις άδειές τους και με όλα τα καλά τους, και μετά… αποδίδονται πάλι στην κοινωνία, δηλαδή γυρίζουν κανονικά στο σπιτάκι τους.

Στο ερώτημα, λοιπόν, ελευθερία ή θάνατος καλούνται να απαντήσουν όσοι παίρνουν θέση στο θέμα, και δεν είναι λίγοι που σωστά αναρωτιούνται «χάθηκαν τα… ισόβια;»

Ας το πιάσουμε όμως από την αρχή, για να μη χαθούμε σε περιπτωσιολογίες. Είναι σωστό μια πολιτισμένη κοινωνία να αφαιρεί ανθρώπινη ζωή για να τιμωρήσει έναν εγκληματία;

Αν απαντήσουμε σ’ αυτό, μετά θα δούμε τους όρους και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται.

Προσέξτε. Το ερώτημα θα μπορούσε να τεθεί κάπως διαφορετικά. Είναι η ανθρώπινη ζωή το ύψιστο αγαθό σε μια πολιτισμένη κοινωνία ή μήπως υπάρχει κάτι πάνω από αυτήν, όπως για παράδειγμα η δικαιοσύνη;

Αν συμφωνήσουμε στο δεύτερο, τότε τι μας εμποδίζει να δούμε την θανατική ποινή ως ένα μέσο απόδοσης δικαιοσύνης;

(Αν το δούμε ως εκδίκηση, δεν το συζητώ, κακώς κάνουμε.)

Το άλλο πουλάκι:

Δύσκολα πράγματα.

Κάποιοι ισχυρίζονται πως δεν πρέπει να το δούμε γενικά (δηλαδή, λένε, απόλυτα) αλλά κατά περίπτωση.

Πρώτα πρώτα όμως να κάνουμε μια διαπίστωση. Η ύπαρξη θανατικής ποινής δεν αποτρέπει τους ανθρώπους από το να διαπράττουν φοβερά εγκλήματα. Αυτό έχει αποδειχθεί και στατιστικά στις ΗΠΑ, όπου, στις πολιτείες όπου επιβάλλονται θανατικές καταδίκες έχουμε και περισσότερους εγκληματίες.

Έπειτα πρέπει να αποφύγουμε το λάθος να… προσωποποιήσουμε τη συζήτηση.

«Τι θα έκανες εσύ, αν ήταν το δικό σου παιδί το θύμα;» Πολύ σωστά παρατήρησε κάποιος πως ο γονιός «δικαιολογείται» να κάνει ό,τι περάσει από τον νου του, όμως η πολιτεία βρίσκεται εδώ ακριβώς να μη… φαγωθούμε μεταξύ μας.

Όταν ο Πρίαμος λέει στην Εκάβη πως σκέφτεται να πάει στα καράβια των Αχαιών και να ζητήσει το σώμα του νεκρού παιδιού τους, εκείνη του απαντά πως θα ήθελε να είχε το συκώτι του Αχιλλέα και να το έτρωγε με δαγκωνιές βαθιές, για να πάρει πίσω το αίμα του γιου της. (Ιλιάδα Ω, 212-214).

Δεν ωφελεί, λοιπόν, μια συζήτηση περί του τι θα λέγαμε αν η θανατική καταδίκη ή όχι αφορά άνθρωπο που σκότωσε κάποιον πολύ δικό μας.

Προσπαθούμε να το δούμε ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα.

Σε μια τέτοια περίπτωση όμως, τι θα λέγαμε για βαρυποινίτες, οι οποίοι, αφού δεν έχουν κάτι χειρότερο να φοβηθούν, δολοφονούν ανθρώπους ακόμη και μέσα στη φυλακή;

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Βλέπετε τι κάναμε;

Πιαστήκαμε πάλι από περιπτώσεις και δεν θα βγάλουμε άκρη. Άσε που μπορεί να πέσουμε πάνω στις δηλώσεις του ίδιου του υπουργού περί ύπαρξης «κώδικα τιμής» μέσα στις φυλακές και περί βέβαιου θανάτου του δράστη που μάλιστα θα έλθει σύντομα. Όχι ο δράστης, ο θάνατός του.

Είναι άλλο το… λαϊκό αίσθημα περί δικαίου, άλλο εκείνο του (αρμόδιου επιστήμονα και) υπουργού και άλλο αυτό που πρέπει να υπάρχει στην κοινωνία.

Η κοινωνία, η πολιτισμένη κοινωνία, δεν αποφασίζει εν θερμώ και οι αποφάσεις της κρίνονται όταν αυτή δοκιμάζει τις αντοχές της. Κρίνονται σε ακραίες περιπτώσεις, τότε που πολλά από τα μέλη της ζητούν να παραβεί τις αρχές της, ξεχνούν τι έχει αποφασιστεί και τείνουν να επιστρέψουν σε παλαιότερες εποχές.

Η ευρωπαϊκή πολιτισμένη κοινωνία έχει αποφασίσει να μην αφαιρεί ανθρώπινες ζωές, ακόμη κι εκείνων που μοιάζουν να έχουν χάσει την ανθρώπινη ιδιότητά τους.

Είναι δείγμα γραφής το οποίο ελπίζουμε πως θα κριθεί θετικά από τις επόμενες γενιές, όπως εμείς σήμερα κρίνουμε αποφάσεις του παρελθόντος που αναγνώρισαν και καθιέρωσαν πολλά από τα δικαιώματα και τις αξίες που τώρα θεωρούμε αυτονόητες.

Το «ελπίζουμε» το λέμε όχι για να δικαιωθούμε, αλλά γιατί έχει αποδειχθεί ότι ο κόσμος, σε πολλά του χαρακτηριστικά, δεν βαδίζει υποχρεωτικά εμπρός.

Ειδικά τον περασμένο αιώνα, αλλά και στις μέρες μας, είδαμε πισωγυρίσματα που έφεραν στην επιφάνεια γνωρίσματα πρωτογονισμού.

Λέτε αλλάζει αυτό;

Ελπίζουμε!

Ο δικαστής Ρόι Μπιν!