160929 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

«Αστείες, απρόβλεπτες ή και άχρηστες».

Όλο αυτό όμως στον υπερθετικό βαθμό: οι πιο αστείες, οι πιο απρόβλεπτες ή και οι πιο άχρηστες. Φαντάζεστε ότι αυτές όλες θα μπορούσαν ποτέ να βραβευθούν; Φυσικά, αν μιλάμε για ιστορίες ή και για κινηματογραφικές ταινίες.

Τότε, ναι, θα μπορούσε να εκτιμηθεί το χιούμορ τους, η πρωτοτυπία τους, ακόμη και το γεγονός ότι δεν προσφέρουν τίποτε ωφελιμιστικά, πέρα από την απόλαυση να έρχεται κανείς σε επαφή μαζί τους.

Τι γίνεται όμως όταν μιλάμε για… επιστημονικές ανακαλύψεις; Έχει νόημα να βραβεύονται εκείνες που διακρίνονται σε όλους τους παραπάνω τομείς;

Όχι, θα σκεφτεί κάποιος, διότι ακριβώς το αστείο, το απρόβλεπτο και το άχρηστο δεν εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα της επιστήμης.

Ή μήπως αυτό δεν ισχύει; Μήπως θα έπρεπε και η επιστήμη να έχει την αστεία, την απρόβλεπτη και, γιατί όχι, την «άχρηστη» πλευρά της; Μήπως τότε θα προκαλούσε περισσότερο και το ενδιαφέρον των μαθητών;

Δεν μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα. Εκείνο για το οποίο είμαι σίγουρος είναι το γεγονός πως, από όσες επιστημονικές διαλέξεις έχουμε παρακολουθήσει στην πόλη μας, εκείνες που έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση και ήταν περισσότερο απολαυστικές είχαν όλα τα παραπάνω στοιχεία.

Οι ομιλητές διέθεταν ισχυρές δόσεις χιούμορ (μαζί με τον απαραίτητο αυτοσαρκασμό), χρησιμοποιούσαν το ρητορικό στοιχείο του αιφνιδιασμού και, φυσικά, πολλές φορές μας μιλούσαν για πράγματα πρακτικώς «άχρηστα», όπως κάποια από τα διαστημικά προγράμματα της NASA.

Παρόλα αυτά, ο επιστημονικός κόσμος βλέπει με… συμπάθεια τις επιστημονικές ανακαλύψεις που έχουν τα χαρακτηριστικά για τα οποία συζητάμε και μάλιστα εκείνες που τα έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις βραβεύει.

Πρόκειται για τα ετήσια βραβεία Νόμπελ του «τρελού επιστήμονα», που ξεκίνησαν σαν ένα αστείο πριν από είκοσι έξι χρόνια, από μια παρέα νεαρών επιστημόνων, για να καθιερωθούν και να πάρουν σήμερα μεγάλη… επισημότητα.

Τα απονέμουν μάλιστα στους νικητές αληθινοί νομπελίστες, σε μια τελετή που πραγματοποιείται με τη δέουσα επισημότητα στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Το σκεπτικό δεν είναι τελείως αντιεπιστημονικό, αφού βραβεύονται ανακαλύψεις που κάνουν αρχικά τους ανθρώπους να γελάσουν, μετά όμως να σκεφτούν!

Το άλλο πουλάκι:

Ελάτε να κάνουμε το ίδιο.

Θα σταθούμε μόνο σε μερικές από τις βραβευμένες ανακαλύψεις και θα δούμε αν όντως είναι τελείως άχρηστες (για το αστείες και το απρόβλεπτες δεν το συζητώ) ή έχουν κάποια μικρή ή μεγαλύτερη χρησιμότητα.

Το «Βραβείο Αναπαραγωγής» έλαβε μια έρευνα που μελέτησε τις επιπτώσεις που έχουν τα παντελόνια, στη σεξουαλική ζωή των… αρουραίων. Τι βρήκε; Ότι τα συνθετικά υφάσματα από πολυεστέρα, επειδή ακριβώς παράγουν ηλεκτροστατικά πεδία, έχουν δυσμενή επίδραση στη λίμπιτο.

Εσείς τι λέτε; Δεν ενδιαφέρει αυτό το πόρισμα, πέρα από τους αρουραίους, και όλους όσοι φοράνε παντελόνια; Λέτε να έχουν άδικο εκείνοι που ψάχνουν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο το ύφασμα των παντελονιών τους, των ρούχων γενικότερα, και προτιμούν τα φυσικά από τα συνθετικά υφάσματα;

Δεν θέλω να οδηγηθώ σε αυθαίρετα συμπεράσματα που έχουν να κάνουν με την παρατηρούμενη υπογεννητικότητα εξαιτίας της ποιότητας του σπέρματος και την πτώση της λίμπιτο των νέων ανδρών, προφανώς όμως η βραβευμένη αυτή «άχρηστη» έρευνα ανοίγει έναν δρόμο για παραπέρα διερευνήσεις.

Πάμε σε ένα δεύτερο Βραβείο, σε εκείνο της Ψυχολογίας. Το έλαβαν δυο επιστήμονες οι οποίοι μελέτησαν πόσο συχνά λένε ψέματα οι… ψεύτες. Το ενδιαφέρον στην έρευνα ήταν ότι πραγματοποιήθηκε με ερωτήσεις!

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τις λεπτομέρειες της έρευνας, όπως καταλαβαίνετε όμως υπάρχει εδώ ένα στοιχείο αυτοαναφορικότητας που προκαλεί προβλήματα. Πόσο σοβαρά μπορείς να πάρεις την απάντηση ενός… ψεύτη στην ερώτηση πόσο συχνά λέει ψέματα;

Πάντως, αν θέλουμε να σχολιάσουμε τα ευρήματα των ερευνητών θα πρέπει να σταθούμε σε δύο από αυτά. Σε εκείνο που δείχνει ότι ο μέσος ενήλικας (δηλαδή εμείς όλοι) λέει δύο ψέματα την ημέρα και το άλλο που δείχνει ότι τα περισσότερα ψέματα τα λένε οι έφηβοι.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Πάμε και σε μια τρίτη έρευνα.

Μιλάμε για το «Βραβείο Αντίληψης» που δόθηκε σε Ιάπωνες ερευνητές, οι οποίοι έψαξαν να βρουν κατά πόσο ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός, όταν σκύβεις και τον κοιτάς μέσα από τα ανοιχτά σου πόδια.

Δυστυχώς, στο ρεπορτάζ δεν αναφέρει τι ακριβώς βρήκαν, οπότε χρειάζεται λίγο περισσότερο ψάξιμο από μέρους μας. Επίσης, εκείνο που πρέπει να διευκρινιστεί είναι αν οι ερευνητές αναζήτησαν αποτελέσματα πέρα από το βασικό ερώτημά τους και σε σχέση με αυτό.

Δηλαδή, πώς φαίνεται ο κόσμος, όταν σκύβεις και τον κοιτάς μέσα από τα ανοιχτά σου πόδια, ενώ συγχρόνως… κάνεις και κάτι άλλο. Επηρεάζει και αυτό το άλλο την συνολική εικόνα, ή αποτελεί ουδέτερο παράγοντα;

Επίσης, η οπτική μέσα από τα ανοιχτά πόδια μάς ενδιαφέρει μόνο όταν… σκύβει κανείς, ή όταν, ας πούμε, είναι και ξαπλωμένος ανάσκελα. Φαίνεται και τότε διαφορετικός ο κόσμος και πόσο;

Όπως διαπιστώνετε, φίλοι μου, μόνο «άχρηστες» δεν είναι οι έρευνες που θεωρούνται υποψήφιες για τα «βραβεία Ig». Αν συμπεράνουμε από τις περιπτώσεις που εξετάσαμε σήμερα, τέτοιες έρευνες μπορούν να οδηγήσουν την επιστήμη πολύ μπροστά.

Στο ίδιο μάλλον συμπέρασμα οδηγούνται όλο και περισσότεροι άνθρωποι του επιστημονικού κόσμου, γι’ αυτό και η βράβευση ενός επιστήμονα με το συγκεκριμένο βραβείο, όχι απλώς δεν θεωρείται υποτιμητική, απεναντίας είναι κάτι που πάρα πολλοί το επιδιώκουν.

Στο κάτω κάτω, ένα βραβείο είναι κι αυτό.

Μπράβο!