141002 ΚΑΛΟΚΑΓΑΘΟ

Το ένα πουλάκι:

Είναι μεταδοτικό!

Θυμόσαστε εκείνη τη λίγη ανόητη καμπάνια που έλεγε «χαμογελάτε, είναι μεταδοτικό;» Γιατί ανόητη; Για πολλούς λόγους. Πρώτα πρώτα το χαμόγελο δεν είναι κάτι που προέρχεται εγκεφαλικά. Δεν χαμογελάς επειδή σκέφτεσαι ότι πρέπει να χαμογελάσεις και, αν το κάνεις, μοιάζεις ηλίθιος.

Το χαμόγελο έρχεται από μόνο του, όταν σου συμβαίνει (ή νομίζεις ότι σου συμβαίνει) κάτι καλό, κάτι που δημιουργεί διάθεση για χαμόγελο.

Καλά, θα μου πείτε, και αυτούς που είναι μονίμως μουτρωμένοι δεν τους συμβαίνει ποτέ τίποτε καλό;

Αυτοί είναι μια κατηγορία από μόνοι τους και ας τους αφήσουμε καλύτερα, διότι δεν πρόκειται να χαμογελάσουν όχι να τους χαμογελάσεις αλλά και να χτυπηθείς κάτω από τα γέλια.

Σ’ αυτούς, έτσι κι αλλιώς δεν πιάνει τίποτε, οπότε δεν ισχύει και ο νόμος (των πιθανοτήτων) της μεταδοτικότητας.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η καμπάνια είναι ανόητη είναι ο εξής: Ακόμη κι αν μπορούσε να γίνει αυτό που λέει, ακόμη δηλαδή κι αν ήταν δυνατόν να «ζοριστείς» για να χαμογελάσεις και να το μεταδόσεις σε κάποιον άλλο, το αποτέλεσμα δεν θα είχε καμιά αξία.

Τι νόημα έχει ένας κόσμος από ανθρώπους που χαμογελούν είτε επειδή έτσι πρέπει, είτε χωρίς λόγο, επειδή το είδαν σε άλλους;

Απεναντίας, δεν ισχύει το ίδιο για τις «καλές πράξεις». Οι οποίες, μας λέει μια πρόσφατη έρευνα, είναι κι αυτές μεταδοτικές.

Ας δούμε όμως πρώτα τι είναι καλή πράξη, με ή χωρίς εισαγωγικά, έτσι για να μπορούμε να συνεννοούμαστε.

Οι καλές πράξεις δεν είναι ορισμένες εκ Θεού. Τις όρισε μια ερευνητική ομάδα που ασχολήθηκε με το θέμα και μπορεί να ήταν ασήμαντες καθημερινές ενέργειες, όπως να το κρατήσεις την πόρτα του ασανσέρ για να μπει κι εκείνος που σε ακολουθεί.

Μπορεί όμως να ήταν και πιο σύνθετες πράξεις. Αυτό το όριζαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, οι οποίοι απαιτούσαν σε σχετικά μηνύματα που τους έστελναν στο τηλέφωνο οι ερευνητές, πέντε φορές την ημέρα.

Τους ρωτούσαν αν υπέπεσε στην αντίληψή τους κάποια καλή πράξη ή κακή ποια ήταν αυτή, ποιος την έκανε κ.λπ.

Όλα τα περιστατικά κατατάσσονταν σε τρεις κατηγορίες: φροντίδα ή βλάβη, δικαιοσύνη ή αδικία, αφοσίωση ή απιστία.

Τα συμπεράσματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιδίως αυτό που σας είπαμε στην αρχή.

Το άλλο πουλάκι:

Είναι μεταδοτικό!

Μια καλή πράξη είναι μεταδοτική. Αυτός που θα γίνει αποδέκτης της έχει 10% περισσότερες πιθανότητες, σε σχέση με τον «ουδέτερο» άνθρωπο, να κάνει με την σειρά του μια καλή πράξη σε άλλους.

Καταλαβαίνετε τώρα τη διαφορά με το χαμόγελο; Μια πράξη ευγένειας, ας πούμε, μπορείς να την κάνεις συνειδητά, σε αντίθεση με το χαμόγελο. Όταν αυτή «μεταδοθεί» θα συμβούν και άλλες αντίστοιχες πράξεις, με αποτέλεσμα να έχουμε έναν κόσμο (κάπως) καλύτερο, σε αντίθεση με έναν κόσμο όπου όλοι χαμογελούν χωρίς λόγο.

Βεβαίως, το κέρδος δεν είναι τόσο μεγάλο όσο φαίνεται από την αρχή. Διότι οι ερευνητές παρατήρησαν και κάτι άλλο που έχει επίσης σημασία:

Όποιος έχει κάνει μια καλή πράξη, έχει αυξημένες πιθανότητες να κάνει κάτι… όχι και τόσο καλό, μέσα στην ίδια μέρα.

Λες και δίνει την άδεια στον εαυτό του να… ισοφαρίσει το καλό που έκανε με κάτι στραβό. Ευτυχώς οι πιθανότητες είναι μόνο 3%, οπότε έχουμε ένα θετικό ισοζύγιο «καλοσύνης» γύρω στο 7%.

Αξίζει τον κόπο να δοκιμάσουμε, θα έλεγα.

Καλά όλα αυτά, όμως, κατά την άποψή μου, το ενδιαφέρον της έρευνας δεν βρίσκεται σ’ αυτό το σημείο, αλλά σε δύο άλλα, δευτερεύοντα ευρήματα, στα οποία αξίζει να σταθούμε. Το πρώτο έρχεται να ακυρώσει τη γνωστή λαϊκή ρήση «δεν έχει το Θεό του».

Ερευνώντας την «ηθική βάση της καθημερινότητας», όπως δήλωσαν οι ίδιοι οι επιστήμονες, δεν διαπίστωσαν διαφορές «ανάμεσα στους ανθρώπους που πιστεύουν στον Θεό και σε εκείνους που δεν έχουν καμία σχέση με οποιαδήποτε θρησκεία».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Το ξέραμε εμπειρικά, τώρα γίνεται επίσημο.

Η ενασχόληση με τη θρησκεία δεν σε κάνει καλύτερο, πιο ηθικό άνθρωπο. Φυσικά, για όσους γνωρίζουν λίγο από αυτά τα θέματα, αυτό δεν είναι κάτι νέο. Ειδικά για την Ορθόδοξη πίστη, της οποίας στόχος δεν είναι να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι –όπως ας πούμε επιδιώκει ο Προτεσταντισμός- αλλά, απλούστατα, να σωθούμε.

Απλούστατα, έτσι;

Ας περάσουμε όμως και στο άλλο δευτερεύον εύρημα, που είναι εξίσου ενδιαφέρον. Έχει να κάνει όχι με τα θρησκευτικά, αλλά με τα πολιτικά «πιστεύω» των ανθρώπων που συμμετείχαν στην έρευνα.

Όσοι τοποθετούσαν τον εαυτό τους στη «συντηρητική παράταξη», δήλωναν δηλαδή Δεξιοί, σκέφτονταν τι είναι ηθικό έχοντας κυρίως ως κριτήρια την πίστη και την αφοσίωση. (Είναι, ας πούμε, ηθικό το να πας στο οικογενειακό τραπέζι, και ανήθικο το να συναντήσεις κάποιον για εξωσυζυγική περιπέτεια.)

Όσοι τοποθετούσαν τον εαυτό τους στην «προοδευτική παράταξη», δήλωναν δηλαδή Αριστεροί, είχαν ως κριτήρια τη δικαιοσύνη και την ελευθερία. (Ανήθικη είναι, ας πούμε, η περικοπή επιδομάτων από τους φτωχούς.)

Καταλαβαίνετε τώρα τι αποτελέσματα θα είχε αντίστοιχη έρευνα στην προοδευτική Ελλάδα –η συγκεκριμένη έγινε στη Γερμανία. Εδώ όπου είμαστε έτοιμοι να συγχωρήσουμε έναν «μπερμπάντη» πρωθυπουργό, ποτέ όμως έναν που κάνει περικοπές στα επιδόματα!

Καλοί και κακοί… Γερμανοί!