141030 Α-ΚΑΝΟΝΙΣΤΟ

Το ένα πουλάκι:

Πώς τα φέρνει η κουβέντα…

Από αλλού το ξεκινάς και αλλού καταλήγεις, άλλο θέλεις να πεις, να επισημάνεις, και άλλο σου προκύπτει.

Ειδικά όταν στην κουβέντα μπαίνουν άνθρωποι πιο ειδικοί, με μεγαλύτερη πείρα, με περισσότερες γνώσεις.

Τι λέγαμε, λοιπόν;

Φέρνοντας ως παράδειγμα την Ιστορία και τα Μαθηματικά, εστιάζαμε στο γεγονός πως το ελληνικό σχολείο αποφεύγει να δώσει στα παιδιά κάποιους «κανόνες», κάποιες βασικές γνώσεις, που θα τους βοηθήσουν να οικοδομήσουν σιγά σιγά ένα ευρύτερο γνωστικό σύνολο.

Οι μαθητές δεν μαθαίνουν χρονολογίες, ονόματα, δεν μαθαίνουν καν την προπαίδεια ή πώς να εκτελούν τέσσερις πράξεις, με το σκεπτικό ότι αυτά «δεν χρειάζονται»!

Δεν μαθαίνουν, με την έννοια του ότι δεν δίνεται σ’ αυτά η προσοχή που δινόταν παλαιότερα.

Υποτίθεται ότι την προπαίδεια και τις πράξεις τις κάνουν και τα κομπιουτεράκια, ενώ όποιο όνομα ή χρονολογία θέλει να δει κανείς, δεν έχει παρά να το «γκουγκλάρει» και να δει τι θα του βγάλει η αναζήτηση.

Προσοχή εδώ, γιατί μπορεί να παρεξηγηθούμε πάλι και να αρχίσουν οι καταγγελίες, οι αναγγελίες και οι εξαγγελίες.

Τα παραδείγματα που αναφέρω είναι για να δούμε «πώς λειτουργεί το σύστημα» κι όχι για να αποδώσουμε ευθύνες σε μαθητές και δασκάλους.

Προφανώς υπάρχουν παιδιά που ξέρουν την προπαίδεια και δάσκαλοι που καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να τους τη μάθουν. Το γενικό πνεύμα όμως είναι πως η αποστήθιση, κάθε αποστήθιση, είναι περιττή και βάζει τα παιδιά σε κόπο χωρίς νόημα.

Αν ρωτήσετε τους σύγχρονους παιδαγωγούς, θα σου πουν πως «σημασία έχει η κριτική σκέψη», πως πρέπει να εστιάσουμε στο «να μαθαίνουμε στα παιδιά πώς να μαθαίνουν», πώς πρέπει να δώσουμε προσοχή στη «μεταγνώση», με λίγα λόγια να αποφεύγουμε οτιδήποτε είναι ή μπορεί να φανεί «καταπιεστικό», προκειμένου να μην αποθαρρύνουμε τους μαθητές, αλλά να τους καλλιεργήσουμε την αγάπη για μάθηση.

Αποτέλεσμα;

Τα παιδιά βγάζουν το Δημοτικό και το Γυμνάσιο, χωρίς να έχουν αποστηθίσει τίποτε. Μόνο στο Νηπιαγωγείο μαθαίνουν απ’ έξω κάποια ποιηματάκια, γιατί εκεί δεν ξέρουν ακόμη να τα διαβάζουν. Από εκεί και πέρα όμως, ακόμη και ένα ποίημα στις γιορτές, ένα τραγούδι, τους το δίνουμε γραμμένο, να το διαβάζουν από μέσα, μη τυχόν και καταπιεστούν.

Το άλλο πουλάκι:

Αφήνουμε το Λύκειο.

Όπου, προκειμένου να δώσουν εξετάσεις, αποστηθίζουν βιβλία ολόκληρα, επί λέξει, τα οποία όμως ξεχνούν την επομένη των διαγωνισμών.

Προσέξτε τώρα έναν διάλογο. Τον διαβάσαμε στην «Καθημερινή» και είναι απόσπασμα από σκέψεις που αντάλλαξαν ο Γάλλος φιλόσοφος Λουκ Φερί με τον γνωστό πολιτικό Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, με αφορμή μια συζήτηση για τα σαράντα χρόνια από τον Μάη του ’68.

Γράφει ο Λουκ Φερί στον «Νουβέλ Ομπσερβατέρ»:

«Η “νέα παιδαγωγική” του 1968 προκρίνει τις καινοτόμους μεθόδους, τις παιδαγωγικές ασκήσεις που καλλιεργούν την εφευρετικότητα, τον αυθορμητισμό, τη δημιουργικότητα του παιδιού. Φυσικά οι προθέσεις είναι αγαθότατες.

Απλώς ξεχάσαμε πως ορισμένα πράγματα (όπως η γλώσσα η πολιτικότητα) δεν είναι δυνατόν παρά να παραδοθούν στο παιδί ως τμήμα μιας παράδοσης.

Πιστέψαμε ότι, για να εργαστούν τα παιδιά θα πρέπει πρώτα να τους κινήσουμε το ενδιαφέρον. Προσπαθήσαμε να γοητέψουμε τα παιδιά, να τα “αγκιστρώσουμε” μέσω ενός είδους “παιδαγωγικής της σαγήνευσης”: Επιχειρήσαμε να προσελκύσουμε πρώτα τα παιδιά, και μετά να τα βάλουμε να δουλέψουν.

Η θέση μου είναι πως τα πράγματα συμβαίνουν ανάποδα: πρώτα δουλεύουμε, μετά ενδιαφερόμαστε για το αντικείμενο της εργασίας μας. Επιπλέον, δυστυχώς, δεν γίνεται να υπάρξει γνώση χωρίς κόπο».

(Καθημερινή, 26/10/20914, «Η παιδεία βοηθά την ανάπτυξη» του Πάσχου Μανδραβέλη.)

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Τι μας λέει όλο αυτό;

Καλή η κριτική σκέψη, όμως για να κρίνεις κάτι πρέπει να το γνωρίζεις. Δεν μπορείς να μιλάς για τις επιπτώσεις της Γαλλικής Επανάστασης, αν δεν γνωρίζεις τι ήταν η Γαλλική Επανάσταση, πότε έγινε, μέσα σε ποιο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, τι προηγήθηκε, ποιοι πρωταγωνίστησαν, τον ρόλο του καθενός…

Θα το πω και πάλι. Δεν μιλώ για λεπτομερή αποστήθιση, για συσσώρευση περιττών γνώσεων, όμως κάποια βασικά πράγματα, ένα σκελετό για κάθε γνωστικό αντικείμενο, πρέπει να τον διαθέτει ο μαθητής, ώστε να μπορεί να κινείται με άνεση στις βασικές γνώσεις, και να μην χρειάζεται να τις ανακαλύπτει κάθε φορά από την αρχή.

Είπαμε για τη χαρά της ανακάλυψης, πόσες φορές όμως θα χαρείς «ανακαλύπτοντας ότι πέντε φορές το τρία είναι τρία και τρία και τρία και τρία και τρία. Από ένα σημείο και μετά πρέπει να ξέρεις ότι κάνει δεκαπέντε, για να μπορέσεις να πας παραπέρα.

Εξάλλου, η γνώση «κανόνων» μας βοηθά να συνεννοούμαστε, μας λύνει τα χέρια, μας αφήνει χρόνο για νέες ανακαλύψεις. Είναι προτιμότερο να μάθεις στον μαθητή ότι «τα ουδέτερα σε –ο γράφονται με όμικρον» (αφού του έχεις μάθει τι είναι ουδέτερα), παρά να του λες «οι λεξούλες που παίρνουν μπροστά το “το” και τελειώνουν σε –ο, γράφονται με όμικρον».

Και να σου γράφει… «το ξέρο»!

Πάντως, θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια γίνονται και κάποιες προσπάθειες να ξεφύγει η εκπαίδευση από τον «στραβό δρόμο» που πήρε με τη «νέα παιδαγωγική του 1968». Δεν είναι τυχαίο ότι κάνουμε δημόσια αυτή την κουβέντα σήμερα

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη δρόμος μέχρι να δεχτούμε πως πρώτα γνωρίζεις κάτι, όσο δυνατόν καλά, και μετά το αγαπάς.

Διαφορετικά…

Στοιχειώδες, που θα έλεγε κι ο Σέρλοκ Χολμς.