141029 ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Πόση ιστορία μας ανήκει;

Λένε πως, στη χώρα μας, παράγουμε περισσότερη Ιστορία από όση μπορούμε να καταναλώσουμε. Είναι τόσα πολλά και τόσα σημαντικά τα ιστορικά γεγονότα, τόσα τα πρόσωπα, τόσοι οι χώροι με μνήμες, ώστε θα πρέπει κανείς να σπουδάσει ειδικά και να μελετά μια ζωή, προκειμένου να τα γνωρίζει.

Από το σημείο αυτό όμως μέχρι το γνωστό «ανέκδοτο» των ημερών, τις απαντήσεις στο «τι γιορτάζουμε την 28^η Οκτωβρίου;», υπάρχει τεράστια απόσταση.

Αλήθεια, τι γιορτάζουμε, τι γιορτάσαμε χθες, προχθές, με παρελάσεις, δοξολογίες, καταθέσεις στεφάνων, ποιήματα, θεατρικά και διάφορες άλλες εκδηλώσεις;

Γιορτάζουμε το «ΟΧΙ»; Γιορτάζουμε το «έπος του «40»; Γιορτάζουμε την «ηρωική αντίσταση του λαού μας κατά των φασιστών και των ναζιστών»; Γιορτάζουμε την ύψιστη (και μοναδική;) στιγμή εθνικής ομοψυχίας στα νεότερα χρόνια»;

Είναι αλήθεια πως η Ιστορία διδάσκεται στα παιδιά, αλλά και στους μεγαλύτερους, με πολλούς τρόπους. Ο ένας είναι μέσα από το αντίστοιχο μάθημα και τα διδακτικά βιβλία, εννιά χρόνια, κατά την εκπαίδευση στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Θα τον λέγαμε ο ακαδημαϊκός τρόπος.

Υπάρχουν όμως και άλλοι. Μέσα από βιβλία εξωσχολικά και όχι μόνο ιστορικά. Η λογοτεχνία, ας πούμε, είναι μια μεγάλη πηγή ιστορικής γνώσης. Το ίδιο και ο κινηματογράφος. Δεν είναι τυχαίο ότι, στα χρόνια της δικτατορίας, τα παιδιά τα πήγαιναν με τη γραμμή να δούνε ταινίες ιστορικού περιεχομένου.

Υπάρχουν όμως και τα ΜΜΕ. Η τηλεόραση, με τα ντοκιμαντέρ και τα αφιερώματα της, οι εφημερίδες με τα ειδικά ένθετα και τις διάφορες «προσφορές». Υπάρχουν ακόμη και τα τραγούδια. Η Σοφία Βέμπω, ας πούμε, πρέπει να δίδαξε πολύ περισσότερη Ιστορία από όλες τις φιλολόγους μετά τον πόλεμο. (Χωρίς να υποτιμούμε το έργο των φιλιλόγων!)

Φαίνεται, όμως πως όλες αυτές οι «πηγές», και άλλες τόσες που δεν αναφέραμε, ελάχιστα καταφέρνουν.

Μόλις πρόσφατα, με αφορμή μια εκδρομή «στον Γράμμο της μνήμης και της ομορφιάς», κατάλαβα ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξέρανε τι ήταν ο εμφύλιος πόλεμος. Άνθρωποι που τελείωσαν σχολεία, όχι τίποτε απόφοιτοι δημοτικού.

Όταν ανέφερα το θλιβερό γεγονός σε κάποιον εκπαιδευτικό, ως σημείο κατάντιας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ξέρετε πώς το σχολίασε;

«Καλά, άσε την Ιστορία στο σχολείο. Ένα βιβλίο δεν διάβασαν αυτοί οι άνθρωποι; Ούτε καν τα… μυστικά του βάλτου;»

Το άλλο πουλάκι:

Καταλάβατε;

Το έχω διαπιστώσει πολλές φορές. Εμείς οι παλαιότεροι, που με τόση ευκολία κατηγορούμε τα νέα παιδιά ότι «δεν ξέρουν Ιστορία», είμαστε ιστορικά αναλφάβητοι, μηδέ και του ομιλούντος εξαιρουμένου.

Δυστυχώς, τόσα χρόνια τυπικής και άτυπης ιστορικής εκπαίδευσης, δεν έχουν κατορθώσει να μας δώσουν έναν στοιχειώδη μπούσουλα, μια γραμμή πάνω στην οποία να τοποθετούμε πρόσωπα και γεγονότα με σχετική άνεση, ώστε να μπορούμε τουλάχιστον να μην μπερδεύουμε τον Τρικούπη με τον Βενιζέλο και τον Μακεδονικό Αγώνα με την Εθνική Αντίσταση.

Που, βεβαίως, αυτό δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση γνώση της Ιστορίας. Είπαμε όμως. Τουλάχιστον να έχουμε έναν καμβά πάνω στον οποίο να μπορούμε να… αυτοσχεδιάζουμε.

Εμείς όμως ξεκινάμε κατ’ ευθείαν από τον αυτοσχεδιασμό.

Ξεχνάμε πως η γνώση –και η ιστορική γνώση- είναι ένα οικοδόμημα που πρέπει να έχει βάσεις, θεμέλια, σκελετό και μετά όλες τις άλλες αρχιτεκτονικές και διακοσμητικές λεπτομέρειες.

Εμείς όμως προσπαθούμε να συζητήσουμε για το ύφασμα του καναπέ, τα πλακάκια στο μπάνιο ή το κάδρο πάνω από το τζάκι, σε ένα σπίτι που δεν έχει κολώνες και τούβλα.

Φαντάζομαι πως ένα παιδί, τελειώνοντας τουλάχιστον το Γυμνάσιο, θα έπρεπε να γνωρίζει την Ιστορία όπως την… προπαίδεια. Να του λες μια χρονολογία και να σου λέει αμέσως ένα γεγονός κι ένα όνομα. Ή το αντίστροφο. Να του λες «Δράμαλης» και να σου λέει αμέσως «Δερβενάκια, 1822», για να αναφέρω ένα παράδειγμα μέρες που είναι.

Μετά, όταν μάθεις καλά την «προπαίδεια», μπορείς να προχωρήσεις στην επίλυση προβλημάτων, σε σύνθετες και δύσκολες ασκήσεις, σε ανώτερα μαθηματικά. Εμείς θέλουμε κατ’ ευθείαν να πάμε στην «εικασία  του Poincare» ή στην «υπόθεση του Riemann».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Ας αφήσουμε τα μαθηματικά.

Κι ας ξαναγυρίσουμε στην ατόφια Ιστορία, που αποτελεί μια ανοιχτή πληγή για τον Έλληνα, όχι ως σύνολο γεγονότων του παρελθόντος, αλλά ως διδασκαλία και εκμάθηση αυτών των γεγονότων.

Κι έτσι το ερώτημα θα παραμένει για χρόνια ακόμη: τι γιορτάζουμε την 28^η Οκτωβρίου;

Άντε να βρεις Έλληνες να σου απαντήσουν, ακόμη κι αν μαζέψεις σ’ ένα «πάνελ» τους σημαντικότερους ιστορικούς της χώρας.

Διότι αυτή είναι άλλη μια πληγή, η οποία φέρει τεράστιες ευθύνες για το μπάχαλο (βγαίνει από το… μπαχαλάκηδες) που γίνεται γύρω από την καταγραφή και τη διδασκαλία της Ιστορίας.

Αφού δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε αν το «ΟΧΙ» το είπε ο Μεταξάς ή ο Βασιλιάς, ο λαός ή ο στρατός, όλοι μαζί ή κανένας (με την έννοια ότι η λέξη δεν εκστομίστηκε ποτέ) πώς μπορούμε να διδάξουμε και να μάθουμε τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με αυτό;

Από την άλλη, δεν είναι τρομερά θλιβερό να ξέρουμε με χρονολογική ακρίβεια όλους τους «άντρες που πέρασαν από τη ζωή της Άντζελας Δημητρίου», αλλά ούτε έναν Κωνσταντίνο Δαβάκη, έναν Χαράλαμπο Κεφαλόπουλο, έναν Δημήτριο Κασλά…

Κάτι δεν κάνουμε καλά, φίλοι μου.

Κι έχουμε ευθύνες όλοι μας, συλλογικά και ατομικά. Το χειρότερο όμως είναι όταν μένουμε σε διαπιστώσεις, όπως καλή ώρα εμείς.

Και του χρόνου!

Όχι, ρε!