161117 ΑΡΑΓΜΕΝΟΝ

Το ένα πουλάκι:

«Τι θα φορέσουμε για την πορεία;»

Ημέρα που είναι, θυμήθηκα το ερώτημα αυτό που μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση όταν το άκουσα, πριν από πολλά χρόνια, σε αστικό της Αθήνας. Το είχε απευθύνει μια καλοντυμένη φοιτήτρια σε φίλη της, καθώς περνούσαμε έξω από το Πολυτεχνείο.

Τότε μου είχε φανεί τραγικό! Φοιτητής και ο ίδιος, διέθετα μια καρνταρόμπα με καναδυό μπλουτζίν και άλλα τόσα πουκάμισα, άντε και ένα πανωφόρι για τον χειμώνα, που στην Αθήνα δεν ήταν και τόσο απαιτητικός.

Έτσι ντυνόμασταν όλα τα παιδιά, δεν είχε χρειαστεί ακόμη να βάλουμε κάτι πιο επίσημο, αφού, στη χώρα μας, δεν υπήρχε ούτε τελετή αποφοίτησης από το Λύκειο, ούτε χορός των τελειόφοιτων, ούτε άλλες τέτοιες… «αμερικανιές».

Θα περνούσε καιρός μέχρι να συνειδητοποιήσω ότι αυτό που στη γλωσσολογία ονομάζεται περίσταση επικοινωνίας, υπάρχει και στην ενδυματολογία! Ότι δηλαδή είσαι υποχρεωμένος, ανάλογα με το πού θα βρεθείς,  να κάνεις συγκεκριμένες επιλογές και, φυσικά, να κρίνεσαι γι’ αυτές.

Θα σας πω μια σύντομη ιστορία. Πριν από είκοσι περίπου χρόνια, επισκέφθηκε τη Δράμα ένας καθηγητής γλωσσολογίας, καλεσμένος των δασκάλων, για να πραγματοποιήσει ένα σεμινάριο με θέμα τη διδασκαλία της γλώσσας.

Μετά το πέρας της εισήγησης, ακολούθησε συζήτηση. Τότε κάποιος δάσκαλος του απηύθυνε την εξής ερώτηση: «Κύριε Χ, (δεν τον προσφώνησε με τον τίτλο του, αλλά με το όνομά του, θα καταλάβετε γιατί) πώς είναι πιο σωστό να λέμε «κύριε βουλευτή» ή… «κύριε βουλευτά;»

Και συνέχισε: «Θα σας πω γιατί ρωτάω. Εγώ διδάσκω στα παιδιά πως η κλήση είναι ο μαθητής, του μαθητή, στη κλητική… μαθητή. Ο διευθυντής, του διευθυντή, στην κλητική διευθυντή.

Έτυχε, λοιπόν να βγάλω μια ομιλία σε εθνική γιορτή και την άλλη μέρα μια τοπική εφημερίδα έγραφε για τους αγράμματους δασκάλους που δεν γνωρίζουν τη γλώσσα, επειδή στην προσφώνησή μου είπα κύριε βουλευτή και όχι κύριε βουλευτά. Εγώ όμως ήθελα να είμαι συνεπής με αυτά που διδάσκω».

Το άλλο πουλάκι:

Θυμάμαι κι εγώ την απάντηση του καθηγητή.

«Εσείς δεν γνωρίζατε ότι υπάρχει και ο τύπος “κύριε βουλευτά”, που χρησιμοποιείται σ’ αυτές τις περιπτώσεις; Το γνωρίζατε, αλλά κάνατε μια γλωσσική επιλογή, όπως είπατε εσκεμμένα. Λοιπόν, οι επιλογές που κάνουμε έχουν συχνά επιπτώσεις.

Αυτό είναι και κάτι που πρέπει να το διδάξουμε στα παιδιά. Εννοείται και όλες τις πιθανές επιλογές που έχουν, ώστε να μπορούν να κάνουν την πλέον ενδεδειγμένη σε κάθε περίσταση επικοινωνίας.

Και, αν θέλουν να κινηθούν εκτός πλαισίου, αν θέλουν να προκαλέσουν, να το κάνουν τουλάχιστον συνειδητά, έχοντα κατά νου και τις πιθανές επιπτώσεις, και όχι επειδή δεν γνώριζαν πώς έπρεπε να εκφραστούν».

Όλα τα παραπάνω δεν είναι εκτός τόπου και χρόνου, αντιθέτως τα συζητάμε με αφορμή τον νέο ντόρο που ξεσηκώθηκε στο διαδίκτυο, εξαιτίας της… συμπεριφοράς του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, απέναντι στον αμερικανό Πρόεδρο.

Αυτή τη φορά, εκτός από το ντύσιμό του και την αμερικάνικη προφορά τού ρο, σχολιάστηκε και η… γλώσσα του σώματος, η προσφώνηση στον ενικό, και γενικά αυτή η χαλαρή και άνετη στάση που έχει ο Αλέξης Τσίπρας, είτε μιλάει με τον Καρανίκα είτε με τον Μπαράκ Ομπάμα.

Το ερώτημα, λοιπόν, έχει να κάνει με την απάντηση που έδωσε ο καθηγητής γλωσσολογίας στον δάσκαλο. Τα κάνει επίτηδες ή του ξεφεύγουν; Δηλαδή ξέρει πώς πρέπει να φερθεί, αλλά επιλέγει να ακολουθήσει δικό του κώδικα, ή δεν γνωρίζει από τρόπους και φέρεται έτσι;

Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Ωστόσο, μια απάντηση που θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον είναι… «το ίδιο κάνει»! Για έναν λόγο που θα σας εξηγήσω αμέσως παρακάτω.

Ασφαλώς και δεν είναι το ίδιο πράγμα μια συμπεριφορά προκλητική από άγνοια, από μια άλλη τέτοια που επιλέγεται συνειδητά. Η άγνοια, ως ένα βαθμό συγχωρείται. Ιδίως στους νέους, που έχουν περιθώρια να μάθουν και να διορθωθούν.

Όταν ένας έφηβος πάει στον γάμο του θείου του με… τζιν και αθλητικό παπούτσι, μπορεί πολλοί να το σχολιάσουν, αλλά λίγοι θα το παρεξηγήσουν. Εκείνοι όμως που θα στενοχωρηθούν περισσότερο είναι οι γονείς του.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Ξέρετε γιατί;

Επειδή θεωρούνται υπεύθυνοι και για τη συμπεριφορά του παιδιού τους. Κάτι ανάλογο ισχύει και με εκείνους που βρίσκονται σε επίσημες θέσεις και δεν εκπροσωπούν μόνο τον εαυτό τους, αλλά και πολλούς άλλους.

Ας πούμε μια χώρα! Όταν είσαι αρχηγός κράτους και υποδέχεσαι έναν ηγέτη άλλης χώρας, δεν μπορείς να φέρεσαι όπως θα έκανες αν υποδεχόσουν ιδιωτικά κάποιον φίλο σου.

Ακόμη και αν, όταν είστε οι δυο σας, σου έχει δώσει την άδεια να του απευθύνεσαι στον ενικό, μπροστά στις κάμερες οφείλεις να χρησιμοποιείς μόνον πληθυντικό.

Ακόμη και αν στην κατ’ ιδίαν συνάντησή σας χαλαρώνετε και αράζετε στους καναπέδες, αυτό απαγορεύεται όταν σας παρακολουθεί όλος ο πλανήτης. Και μην σκεφτεί κανείς ότι κάτι τέτοιο αποτελεί υποκρισία, διότι όχι, το να φέρεσαι σύμφωνα με κανόνες καλής συμπεριφοράς δεν είναι υποκρισία.

Δηλαδή η αγένεια δεν αποτελεί… αυθεντικότητα. Πόσω μάλλον όταν γίνεται εσκεμμένα, προκειμένου να την ερμηνεύσουν οι άλλοι ως δήθεν αντικομφορμισμό και επαναστατικότητα. Τότε είναι για να είναι υποκρισία!

Δεν έχει λοιπόν σημασία, αν προέρχεται από άγνοια ή αποτελεί συνειδητή επιλογή μια λάθος συμπεριφορά, από τη στιγμή που την έχει κάποιος που εκπροσωπεί και άλλους πέρα από τον εαυτό του.

Γι’ αυτό, όσο και να τον ειρωνευτούν, όσα και να του σούρουν, θα έχουν απόλυτο δίκιο.

 Επαναστάτης, κατά λάθος!