161121 ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Άλλη μια Παγκόσμια Ημέρα.

Σιγά το νέο θα μου πείτε. Αν το καλοψάξεις, σχεδόν κάθε ημέρα του έτους είναι αφιερωμένη κάπου. Στα πιο απίθανα πράγματα έχουμε αφιερώσει ημέρες, για δύο κυρίως λόγους. Είτε για να θυμόμαστε πόσο σπουδαία είναι, είτε για να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για τη σωτηρία τους, επειδή κινδυνεύουν.

Πρόκειται για ένα μοντέρνο εορτολόγιο, που, όπως κι εκείνο της εκκλησίας, έχει τις μεγάλες και τις μικρές του «γιορτές». Εκείνες που τις γνωρίζουμε όλοι και τις άλλες που τις αντιλαμβάνονται μόνο εκείνοι που γιορτάζουν μαζί τους.

Ευτυχώς που υπάρχουν και το διαδίκτυο, όπως και η τηλεόραση, για να μας θυμίζουν αυτές τις μικρότερες γιορτές, πληροφοριακά, μπας κι έχουμε κι εμείς κάποιον γνωστό που γιορτάζει, ή μπας και ανήκουμε σε κάποια ομάδα που έχει λόγο να τις τιμά.

Είπα όμως τηλεόραση… Σήμερα είναι η δική της Παγκόσμια Ημέρα και, προφανώς, όλοι έχουμε μικρότερους ή μεγαλύτερους λόγους να την τιμούμε. Γιατί όμως; Για τον απλό λόγο ότι αυτή αποτελεί το σημαντικότερο ενοποιητικό στοιχείο μιας κοινωνίας.

Και αυτό ισχύει είτε πρόκειται για μια μικρή τοπική κοινωνία, είτε για εκείνη ενός έθνους, είτε για την μεγάλη κοινωνία που την αποκαλούμε «παγκόσμιο χωριό». Μην ξεχνάτε ότι η τηλεόραση μάς έφερε αυτό τον όρο πολύ πριν τον χρησιμοποιήσουμε με την ανάπτυξη του διαδικτύου.

Για να το καταλάβουμε αυτό καλύτερα, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στα τοπικά, τα περιφερειακά -τώρα μπορούμε και βλέπουμε αρκετά τέτοια- και τα εθνικής εμβέλειας κανάλια. Η κάθε μια ομάδα βοηθά στην ένταξη των τηλεθεατών σε ένα μεγαλύτερο σύνολο.

Τα τοπικά όμως κανάλια, εκείνα ενός νομού ή μιας περιφέρειας, καλλιεργούν περισσότερο την αίσθηση τις εντοπιότητας και, όταν σ’ αυτήν ενυπάρχουν πολλές επιμέρους ομάδες, τότε η κυρίαρχη «καπελώνει» τις υπόλοιπες.

Αν, για παράδειγμα παρακολουθήσετε ένα κανάλι από την περιοχή της Θράκης, θα διαπιστώσετε ότι στο πρόγραμμά του κυριαρχούν εκπομπές αφιερωμένες στο θρακιώτικο στοιχείο. Μια εύκολη δικαιολογία είναι «αυτά γίνονται στον συγκεκριμένο τόπο, αυτά μεταδίδει η τηλεόραση».

Το άλλο πουλάκι:

Ευτυχώς υπάρχουν και τα κανάλια εθνικής εμβέλειας.

Διαφορετικά θα ήμασταν κλεισμένοι οι κάτοικοι κάθε περιοχής στον δικό μας μικρόκοσμο. Οι Κρητικοί θα ασχολούνταν μόνο με την Κρήτη, οι Ηπειρώτες με την Ήπειρο και εμείς εδώ με… τον Πόντο.

Σκεφθείτε μόνο τον ρόλο που έπαιξε η τηλεόραση στο να επικρατήσει μια διάλεκτος σε πανελλήνια κλίμακα, ώστε να μπορούμε τουλάχιστον να συνεννοούμαστε μεταξύ μας και να μην μοιάζουμε με την «Βαβυλωνία» τού Δημητρίου Βυζάντιου.

Θα μου πείτε καλό είναι αυτό; Βεβαίως. Διότι, η επικράτηση μιας πανεθνικής διαλέκτου δεν προϋποθέτει την εξαφάνιση των κατά τόπους τέτοιων. Αντίθετα, ο γλωσσικός πλούτος που εκείνες παράγουν μπορεί να εμπλουτίζει την κοινή, η οποία είναι απαραίτητη και για το αίσθημα πως όλοι ανήκουμε σε κάτι μεγαλύτερο από το χωριό ή τον νομό μας.

Και δεν είναι μόνο η γλώσσα. Είναι και ένα σωρό άλλα στοιχεία του πολιτισμού, από τη μουσική και τη μαγειρική, μέχρι τη μόδα και τον αθλητισμό. Σκεφθείτε μόνο πόσοι Έλληνες έμαθαν να παρακολουθούν μπάσκετ και αγάπησαν αυτό το άθλημα χάρη στην τηλεόραση.

Ο σπουδαίος αυτός ρόλος που έχει το πιο διαδεδομένο Μέσο στον πλανήτη, του αναθέτει και αυξημένες ευθύνες. Το γεγονός ότι μπαίνει σε κάθε σπίτι και προβάλλει το ίδιο πρόγραμμα για όλους ενέχει και πολλούς κινδύνους.

Συνήθως ρέπει προς το φτηνό και το εφήμερο, έχει την τάση να κολακεύει το κοινό της, να μεγεθύνει τα μειονεκτήματα των ανθρώπων, αφού εστιάζει κυρίως στα αρνητικά, να προσπερνά βιαστικά και επιφανειακά οτιδήποτε σημαντικό…

Βεβαίως υπάρχει πάντοτε ο κυρίαρχος τηλεθεατής (αυτό κι αν είναι λαϊκισμός!) με το πανίσχυρο τηλεχειριστήριο στο χέρι, που έχει την ευθύνη των επιλογών του. Ποιος μας λέει όμως ότι οι επιλογές δεν περιορίζονται στο, λίγο ως πολύ, παρόμοιο μενού που μας παρουσιάζουν τα κανάλια;

Έπειτα, όταν οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσουν το ελαφρύ από το γελοίο, γιατί θα είναι ικανός να το κάνει ο μέσος τηλεθεατής; Αφού, κακά τα ψέματα, αυτός είναι που καθορίζει, τελικά, την ποιότητα του τηλεοπτικού προϊόντος.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Διότι έχουμε και τις… μετρήσεις!

Αυτές είναι η καταστροφή της ποιότητας, αφού καθορίζουν το τηλεοπτικό μενού με βάση τις επιθυμίες και τις επιλογές του «μέσου τηλεθεατή». Ο οποίος, πέρα από το γεγονός ότι δεν διαθέτει το υπόβαθρο για κάτι τέτοιο, εκπαιδεύεται και κατάλληλα από τα ίδια τα κανάλια. Φαύλος κύκλος!

Όμως, τηλεόραση δεν είναι μόνο τα συγκεκριμένα τηλεοπτικά κανάλια που έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε στη χώρα μας. Η τηλεόραση είναι ένα προϊόν του παγκόσμιου (τεχνολογικού) πολιτισμού που με τη σειρά του συμβάλλει στην προώθηση του πολιτισμού συνολικά.

Αυτός φαίνεται πως ήταν και ο στόχος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που αποφάσισε τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα. Ήθελε «να ενθαρρύνει τις ανταλλαγές τηλεοπτικών προγραμμάτων μεταξύ των χωρών και ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με την ειρήνη, την ασφάλεια, τον πολιτισμό την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη».

Πάντως, αν ήταν στο δικό μας χέρι, θα προτείναμε την καθιέρωση μιας «Παγκόσμιας Ημέρας… Χωρίς Τηλεόραση», μιας ημέρας που, όσοι τη γιορτάζαμε, θα διαπιστώναμε ότι έχουμε πολύ περισσότερα πράγματα να κάνουμε από το να καθόμαστε στον καναπέ με το τηλεκοντρόλ αγκαλιά.

 Παγκόσμιες… νύχτες γιατί δεν υπάρχουν;