181113 ΗΡΩΙΚΟΤΑΤΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Γιατί χρειαζόμαστε ήρωες;

Προβληματίστηκα πολύ αν θα βάλω τη λέξη σε εισαγωγικά, αν δηλαδή θα πω ήρωες σκέτο ή «ήρωες», όμως τελικά, όπως θα δείτε στη συνέχεια της κουβέντας, δεν έχει καμιά διαφορά, αφού ο καθένα εννοεί… αυτό που λέει.

Και λέει αυτό που εννοεί! Δηλαδή, για τον κάθε άνθρωπο ο ήρωας είναι ήρωας και ο «ήρωας» είναι και θα είναι πάντα ένα ήρωας σε εισαγωγικά, ένας ήρωας για τους άλλους, που καμιά θέση δεν έχει στο δικό του προσωπικό… ηρωολόγιο.

Επειδή είμαι βέβαιος ότι σας έχω μπερδέψει, θα το πιάσω από την αρχή. Έχετε παρατηρήσει ότι έχουμε όλοι (ή σχεδόν όλοι, για να μην είμαστε απόλυτοι) ανάγκη από  ήρωες; Και δεν εννοώ ανθρώπους που διακρίθηκαν στον τομέα τους.

Δηλαδή, για τους οπαδούς μιας ομάδας, ήρωας δεν είναι κάποιος παίκτης που διέπρεψε στην καριέρα του και άφησε εποχή με τον τρόπο παιχνιδιού του, έτσι που η αξία του να αναγνωρίζεται από συμπαίκτες και αντιπάλους.

Για τους υποστηρικτές ενός κόμματος (οπαδοί είναι και αυτοί, αλλά ας μην το συζητήσουμε τώρα) ήρωας δεν είναι εκείνος ο πολιτικός που διακρίθηκε για το ήθος του, για τον νηφάλιο λόγο του, για τις ήπιες θέσεις του…

Για να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το πράγμα, θα πρέπει να δούμε λίγο τι συμβαίνει με του ήρωες της Εκκλησίας μας, δηλαδή τους μάρτυρές της. Θα πρέπει να πεθάνει κανείς για την πίστη του, για να αναγνωριστεί ως τέτοιος.

Το ίδιο ισχύει και με τους υπόλοιπους ήρωες, οι οποίοι, τις περισσότερες φορές, και από την εποχή ακόμη του Αχιλλέα, είναι προσωπικότητες αμφιλεγόμενες. (Θα έπρεπε να) είναι προφανές ότι δεν μπορείς να γίνεις ήρωας, αν είσαι συνηθισμένος άνθρωπος.

Κι όμως! Φαίνεται ότι είναι τόση η ανάγκη που έχουμε για ήρωες, που συχνά αναγορεύουμε σε τέτοιους ανθρώπους που ούτε περνούσε από το μυαλό τους, ούτε φυσικά κανενός άλλου, ότι θα μπορούσε να συμβεί αυτό.

Ήρωες κατά λάθος! Άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους, όχι επειδή θέλησαν να τη θυσιάσουν για κάποιον σκοπό, αλλά επειδή απλώς βρέθηκαν στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή. Ή επειδή δεν είχαν πλήρη συναίσθηση του κινδύνου στον οποίο εξέθεταν τον εαυτό τους.

Θα σας καλέσω, χωρίς να αναφέρω συγκεκριμένα παραδείγματα, για ευνόητους λόγους, να ξαναθυμηθείτε τον τρόπο με τον οποίο έχασαν τη ζωή τους ήρωες διαφόρων ιδεολογιών, πολιτικών, κοινωνικών, αθλητικών, ακόμη και θρησκευτικών.

Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι από αυτούς είναι απολύτως αποδεκτοί μόνον από τους ακόλουθους της ίδιας ιδεολογίας, ενώ για τους υπόλοιπους μπορεί να θεωρούνται από υπερεκτιμημένοι, μέχρι τελείως ψεύτικοι ήρωες.

Το άλλο πουλάκι:

Τι χρειάζονται οι ήρωες;

Μια πρώτη απάντηση είναι πως χρειάζονται στον βαθμό που το κάνουν και εκείνοι των άλλων, των αντίπαλων ιδεολογιών. Δεν είναι δυνατόν να υστερούμε από τους αντιπάλους μας σε έναν τόσο σημαντικό τομέα.

Αυτό γίνεται ακόμη πιο έντονο, όταν ο ήρωας πέφτει από χέρι αντιπάλου. Σκεφτείτε έναν αναρχικό που σκοτώνεται από σφαίρα αστυνομικού, έναν ολυμπιακό που πέφτει από μαχαίρι παναθηναϊκού, έναν μετανάστη από χτύπημα κάποιου εθνικιστή…

Μια δεύτερη απάντηση είναι ότι με τους ήρωες μπορούμε να ταυτιστούμε συναισθηματικά, στον βαθμό που τους θαυμάζουμε για κάτι που έκαναν ή έπαθαν, κάτι που εμείς δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε ποτέ, τουλάχιστον οικεία βουλήσει: Έχασαν τη ζωή τους.

Βλέπετε, δεν λέω θυσίασαν τη ζωή τους, διότι, όπως είπαμε και προηγουμένως, αυτό μπορεί να έγινε είτε σε κάποιο δυστύχημα, είτε χωρίς να το επιδιώξουν οι ίδιοι, είτε, καμιά φορά, για εντελώς λάθος λόγους.

Δεν έχει καμιά σημασία. Για εμάς οι λόγοι είναι πάντοτε οι σωστοί και έχουν να κάνουν με την ιδεολογία μας, εξαιτίας της οποίας πιστεύουμε ότι χάθηκε η ζωή του ήρωά μας. Γι’ αυτό ακριβώς όμως και είναι μόνο δικός μας ήρωας.

Αφήστε που η ύπαρξη ηρώων προσδίδει στην ιδεολογία, σε κάθε ιδεολογία, ένα ιδιαίτερο κύρος, ένα ηθικό βάρος, και αυτός είναι ένας τρίτος λόγος που οι ήρωες είναι απαραίτητοι˙ αν δεν υπάρχουν πρέπει να εφευρεθούν.

Δεν είναι όμως τυχαίο ότι άνθρωποι διαφορετικών ιδεολογιών δεν αναγνωρίζουμε τους ήρωες που ανήκουν σε άλλη, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για ιδεολογίες αντίπαλες. Τότε δεν διστάζουμε και να καθυβρίσουμε τον νεκρό.

Υπάρχουν και άλλοι λόγοι που οι ήρωες είναι απαραίτητοι; Οπωσδήποτε ένας ήρωας μάς δίνει τη δυνατότητα και την ευκαιρία να τιμήσουμε τη μνήμη του, που σημαίνει να προβούμε σε δημόσιες εκδηλώσεις διαδήλωσης της ιδεολογίας μας.

Το κακό είναι ότι τέτοιες εκδηλώσεις δεν αρκούνται σ’ αυτό. Συνήθως είναι μια ευκαιρία να επιτεθούμε (φραστικά, αλλά όχι μόνον) σε αντίπαλες ιδεολογίες, ιδιαίτερα αν θεωρούμε τους «φονιάδες» οπαδούς τους υπεύθυνους για τον θάνατο του δικού μας ήρωα.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Μας βάλατε δύσκολα!

Σιγά σιγά θα μας ζητήσετε να σκεφτούμε και τι θα γινόταν, πώς θα αντιδρούσαμε, αν αυτό που έκανε και έπαθε ο δικός μας ήρωας το έκανε ή το πάθαινε κάποιος από άλλη ιδεολογία, από αντίπαλο «στρατόπεδο».

Να σκεφτούμε δηλαδή μια ηρωική πράξη και έναν αντίστοιχο θάνατο ως αποτέλεσμα πίστης σε αξίες πανανθρώπινες, πάνω από εφήμερες αρχές και ευκαιριακές σημαίες.

Θα μου πείτε άντε να το πεις αυτό στον οπαδό κάθε ιδεολογίας, που πιστεύει ότι αυτή είναι ό,τι υψηλότερο έχει να δείξει το ανθρώπινο είδος, από καταβολής κόσμου.

Γι’ αυτό μαλώνουμε πάνω από φέρετρα!

 Άσμα ηρωικόν!