181011 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Διαβάζοντας ένα διάγραμμα…

Πολύ μεγάλη εντύπωση προκάλεσε η ανακοίνωση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, πως, για πρώτη φορά το 2017, οι θάνατοι στη χώρα μας ξεπέρασαν -τόσο πολύ- τις γεννήσεις. Στοιχείο σοκαριστικό, αν το συνειδητοποιήσουμε.

Αρνητικό «ισοζύγιο» υπήρξε και τα προηγούμενα χρόνια, από το 2011 και μετά (όπως και μια αρνητική παρένθεση το 2000) όμως αυτός ο αριθμός των τριάντα έξι περίπου χιλιάδων, επιπλέον, θανάτων είναι πρωτοφανής.

Αυτό το θέμα του «ισοζυγίου» το καταλάβαμε καλά και από την κρίση στη χώρα μας. Αν ξοδεύεις περισσότερα από όσα βγάζεις, τότε έρχεται η μέρα που τελειώνουν τα «έτοιμα» και οδηγείσαι στη χρεοκοπία.

Η μέρα αυτή μπορεί να καθυστερήσει, βέβαια, και η καθυστέρηση αυτή εξαρτάται από το πόσα είχες στην άκρη, ή πόσο εύκολα μπορείς να βρεις δανεικά. Και για πόσο διάστημα. Μόλις κλείσει η στρόφιγγα, βαράς φιλημένο.

Στο ανθρώπινο «ισοζύγιο» το τέλος δεν έρχεται αμέσως, όχι επειδή βρίσκεις να σου «δανείζουν» (αυτή είναι μια παράμετρος που θα την δούμε άλλη φορά) αλλά επειδή υπάρχει το… απόθεμα όσων βρίσκονται εν ζωή.

Εδώ το χαρακτηριστικό είναι άλλο. Δεν μιλάμε μόνο για τριάντα έξι χιλιάδες λιγότερους Έλληνες μέσα σε έναν χρόνο, αλλά και για έναν πληθυσμό ο οποίος όσο πάει θα γερνά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κάνει (τόσα) παιδιά.

Περισσότεροι οι θάνατοι από τις γεννήσεις, λοιπόν. Γιατί; Ποια είναι η αιτία; Μια γρήγορη και εύκολη απάντηση είναι πως φταίει η κρίση. Φταίει; Οπωσδήποτε, όχι όμως ίσως στο βαθμό που φανταζόμαστε.

Η κρίση έκανε τους νέους ανθρώπους να νιώθουν ανασφαλείς για το μέλλον τους. Όσοι εργάζονται, και δεν είναι και πολλοί, ξέρουν πως οι μισθοί τους δεν φτάνουν καθόλου για τη δημιουργία οικογένειας.

Οικογένειας… όχι τριτοκοσμικής, αλλά μιας κοντά στα πρότυπα με τα οποία μεγάλωσαν και οι ίδιοι. Που να μπορεί να εξασφαλίζει στα παιδιά της έναν μίνιμουμ τρόπο αξιοπρεπούς διαβίωσης και κάποια στοιχειώδη εφόδια για το μέλλον τους.

Πάρα πολλοί νέοι, σε ηλικία που μπορούν να δημιουργήσουν οικογένεια, αναζητούν την τύχη τους σε άλλες χώρες, από τις οποίες δεν προβλέπεται να επιστρέψουν σύντομα. Αν προβλέπει κανείς ότι κάποτε θα γυρίσουν.

Το άλλο πουλάκι:

Αυτά για την κρίση.

Τα οποία είναι γνωστά και αποτελούν καθημερινότητα για τους περισσότερους Έλληνες. Υπάρχει όμως και μια άλλη παράμετρος η οποία με εντυπωσίασε, καθώς έβλεπα τους δημοσιευμένους πίνακες.

Ξέρετε πότε άρχισε να εμφανίζεται το πρόβλημα; Την περίφημη δεκαετία του 1980. Τότε, ξαφνικά, ο δείκτης των γεννήσεων στη χώρα μας κατέγραψε μια τεράστια «βουτιά» και έπεσε κατακόρυφα.

Από τις εκατόν πενήντα χιλιάδες γεννήσεις τον χρόνο που είχαμε στα 1980, φτάσαμε στις εκατό χιλιάδες στα τέλη εκείνης της δεκαετίας. Έκτοτε ο αριθμός ήταν σταθεροποιημένος, μέχρι τα χρόνια της κρίσης που μειώθηκε κι άλλο.

Όμως, στη δεκαετία του 1980, όπως θα θυμόσαστε οι περισσότεροι, δεν είχαμε οικονομική κρίση, τουλάχιστον τέτοια που να δικαιολογεί μια τεράστια μείωση των γεννήσεων. Τι συνέβη; Πώς εξηγείται το φαινόμενο;

Χωρίς να είμαστε ειδικοί αναλυτές, μπορούμε να διερευνήσουμε εμπειρικά δυο τρία στοιχεία που ίσως έχουν σχέση. Αρκεί να «επιστρέψουμε» στα χρόνια εκείνα που τόσο μακρινά μοιάζουν σήμερα.

Τότε, λοιπόν, το φεμινιστικό κίνημα ήταν… «στα ντουζένια του». Δεν υπήρχε κόμμα που να μην διέθετε ισχυρό και δραστήριο γυναικείο τμήμα, το οποίο «πάλευε» για μια καλύτερη θέση της γυναίκας στον κόσμο.

Ένα από τα κεντρικά συνθήματα του φεμινιστικού κινήματος ήταν «το δικαίωμα της γυναίκας να ορίζει το σώμα της». Αυτό συνεπαγόταν, μεταξύ πολλών άλλων, και ένα σωρό πρακτικές ελέγχου των ανεπιθύμητων κυήσεων ή/και τοκετών.

Η κοινωνία άλλαζε αλματωδώς, μαζί και η θέση της γυναίκας μέσα σ’ αυτήν. Τα πανεπιστήμια γέμισαν φοιτήτριες και οι επαγγελματικοί χώροι γυναίκες που θέλησαν, επιτέλους, να κάνουν πράξη το σύνθημα για «χειραφέτηση».

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Καριέρα ή οικογένεια;

Το δίλημμα άρχισε να τίθεται επιτακτικά και η απάντηση, ακόμη και για τις γυναίκες εκείνες που έγερνε ξεκάθαρα υπέρ της οικογένειας ήταν «ναι, αλλά όχι μεγάλη». Σπανίως έβλεπες πολύτεκνη εργαζόμενη μητέρα.

Επιπλέον, χάρη πάντοτε στο φεμινιστικό κίνημα, αλλά και την οικονομική τους αυτοτέλεια, όπως και στο κοινωνικό κράτος, όλο και λιγότερες γυναίκες παρέμεναν σε έναν γάμο που δεν τους ταίριαζε.

Στο μεταξύ, άρχισε να αλλάζει συνολικά η νοοτροπία των νέων ανθρώπων απέναντι στην οικογένεια που καλούνταν να δημιουργήσουν. Οι γονείς δεν είχαν πλέον καμιά διάθεση να «παλεύουν» αποκλειστικά για το καλό των παιδιών τους.

Διεκδίκησαν και κέρδισαν το δικαίωμα και στη δική τους ζωή, κάτι που δύσκολα μπορούσε να συνυπάρξει με έναν μεγάλο αριθμό παιδιών. Ευτυχώς υπήρχαν και οι γιαγιάδες, αργότερα και οι αλλοδαπές «νταντάδες», που διευκόλυναν την κατάσταση.

Κανείς δεν λέει ότι δεν επεδίωκαν το καλύτερο για τα παιδιά τους, όπως τουλάχιστον το εννοούσαν οι ίδιοι, στον βαθμό όμως που αυτό θα σήμαινε όσο το δυνατόν μικρότερο περιορισμό των δικών τους «ελευθεριών».

Προσπαθούσαν να κερδίζουν πολλά, για τα παιδιά τους, αλλά και για τους ίδιους! Που σημαίνει ότι, όσο λιγότερα ήταν τα παιδιά, τόσο μεγάλωνε το μερίδιο για όλους. Καλά σχολεία (ή/και φροντιστήρια), σπουδές, ακριβά ρούχα, ταξίδια, αυτοκίνητα…

Κάπως έτσι, μιλώντας πάντα εμπειρικά και καθόλου επιστημονικά, μπορεί, εν μέρει, να ερμηνευτεί η τεράστια πτώση των γεννήσεων σ’ εκείνη τη δεκαετία. Που, ωστόσο, τη θυμόμαστε με νοσταλγία…

Τώρα που ζούμε τα χειρότερα!

 Χανόμαστε!