170516 ΜΗΤΡΙΚΟΝ

Το ένα πουλάκι:

Τι μαθαίνει όμως κανείς…

Είπαμε να πάμε κι εμείς σε μια εκδήλωση για τη μάνα, επειδή τη διοργάνωναν κάτι φίλοι, έτσι, για να περάσει η ώρα... Συγγνώμη, δεν το διατύπωσα σωστά. Οι φίλοι διοργάνωσαν την εκδήλωση για να τιμήσουν τη μητέρα στη γιορτή της, όχι για να περάσει η ώρα!

Εμείς θέλαμε να σκοτώσουμε το χρόνο μας. Ήταν και κάπως μακριά, στον Γάζωρο με τα περίφημα κεράσια, είπαμε θα κάνουμε και μια εκδρομούλα… Και όμως είδαμε κι ακούσαμε ένα σωρό πράγματα.

Το θέμα της εκδήλωσης ήταν «η μορφή της μάνας στο ρεμπέτικο τραγούδι». Η περιέργεια κάπως δικαιολογημένη, γιατί, όπως είπε και κάποιος της παρέας, ε, πόσα ρεμπέτικα τραγούδια να υπάρχουν για τη μάνα;

Λοιπόν, υπάρχουν πάρα πολλά, περισσότερα από εκατόν πενήντα, επομένως δικαιολογείται και με το παραπάνω μια αναφορά στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται σ’ αυτά η μάνα. Να ένα ωραίο θέμα για τη γιορτή της μητέρας.

Είπαμε «της μητέρας»… Ακούσαμε όμως στην παρουσίαση ότι, ενώ στα τραγούδια αυτά συναντάμε τις λέξεις μάνα, μαμά ή μανούλα, δεν υπάρχει πουθενά η λέξη μητέρα. Ενδιαφέρον, έτσι;

Όπως ενδιαφέρουσα είναι και η κατηγοριοποίηση που παρουσιάστηκε από τον ομιλητή και την οποία θα σας μεταφέρουμε κι εμείς στον λίγο χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας. Συγχωρήστε μας κάποια λαθάκια στους στίχους, τους λέμε από μνήμης.

Σε μια πρώτη κατηγορία τραγουδιών, λοιπόν, μας δίνεται η εντύπωση πως ο δημιουργός τοποθετεί στο στίχο εμβόλιμα την αναφορά στη μάνα, προκειμένου να διευκολυνθεί στο μέτρο ή στο ρυθμό της μουσικής του:

     Αραμπάς περνά, οχ μανούλα μου, η καρδούλα μου πώς χτυπάει!

Αν το καλοεξετάσεις, δεν ισχύει βέβαια, όμως δεν μπορούμε να εμβαθύνουμε περισσότερο. Στη δεύτερη μεγάλη ομάδα τραγουδιών η μάνα εμφανίζεται ως «η μάνα του κοριτσιού», δηλαδή η μάνα της αγαπημένης, της ερωμένης, της συζύγου…

Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις υποενότητες:

Στην πρώτη, ο νέος καλεί την αγαπημένη του να ξεφύγει από την επιτήρηση της μάνας της και να πάει να τον ανταμώσει:

     Χαράματα η ώρα τρεις θα ‘ρθω να σε ξυπνήσω

     κρυφά από τη μάνα σου να βγεις να σου μιλήσω.

Πολύ συχνά εμφανίζεται η εικόνα της μάνας η οποία στέκεται εμπόδιο στον έρωτα ενός νέου για το κορίτσι της, επειδή έχει άλλα όνειρα για το μέλλον της κόρης της και σχεδιάζει να την καλοπαντρέψει:

     Δε μου λες αυτή η μαμά σου σαν τι έχει φανταστεί 

     πως θα πάρεις τραπεζίτη ή κανένα εφοπλιστή;

Φυσικά, όπως συμβαίνει στη ζωή την οποία άλλωστε περιγράφουν και τα λαϊκά τραγούδια, η μάνα, από τη στιγμή που θα παντρέψει το παιδί της, αποκτά και το ρόλο της πεθεράς με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τη ζωή του ζευγαριού:

     Δεν αγαπάς τη μάνα μου δεν την καλοκοιτάζεις…

Υπάρχει μια ξεχωριστή περίπτωση τραγουδιών, στην οποία παρουσιάζεται η σχέση της μάνας με την κόρη, καλύτερα να πούμε η σύγκρουση της μάνας με την κόρη της για τον έρωτα της τελευταίας, ή για την αναγκαστική επιλογή που έγινε για λογαριασμό της:

     Η μάνα μου με δέρνει γιατί σε αγαπώ.

Το άλλο πουλάκι:

Πάμε στα πιο δύσκολα…

Στην τρίτη μεγάλη κατηγορία τραγουδιών θα συναντήσουμε την πικραμένη μάνα του κατάδικου, του φυλακισμένου, του εξόριστου…

     Αν είσαι μάνα και πονείς, έλα στ’ Ανάπλι να με δεις.

     Κάποια μάνα αναστενάζει, μέρα νύχτα ανησυχεί.

Στην τέταρτη κατηγορία έχουμε τη μάνα του ξενιτεμένου με τραγούδια και από τις δυο μεγάλες περιόδους μετανάστευσης:

     Μη με στέλνεις, μάνα, στην Αμερική.

     Παιδί μου πάλι θα πας στα ξένα…

Μια πέμπτη κατηγορία είναι τα τραγούδια στα οποία εμφανίζεται η μάνα του άρρωστου ή του ετοιμοθάνατου, μια και οι βαριές αρρώστιες της εποχής οδηγούσαν συχνά στο θάνατο:

     Σαν πεθάνω, βρε μανούλα, μίλα στη γειτονοπούλα…

Τέλος, υπάρχει μια κατηγορία τραγουδιών τα οποία έχουν ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Πρόκειται για τραγούδια στα οποία η μάνα, παρασυρμένη από το πάθος και τον έρωτά της, φτάνει στο σημείο να εγκαταλείψει τα παιδιά της.

Η στάση αυτή θεωρείται εντελώς απαράδεκτη και μια τέτοια μάνα δέχεται την κατακραυγή και την περιφρόνηση του δημιουργού, ο οποίος, φυσικά, μιλάει εξ ονόματος της κοινωνίας.

Ας σημειωθεί πως αυτό συμβαίνει τη στιγμή που στο ρεμπέτικο τραγούδι τα παράφορα πάθη, όχι μόνο γίνονται αποδεκτά, αλλά εξυμνούνται ιδιαίτερα.

Όχι όμως όταν η ερωτευμένη γυναίκα είναι μάνα. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές που ο δημιουργός καλεί τη μάνα να έρθει στα συγκαλά της, να αφήσει τις «τρέλλες» και να επιστρέψει πίσω στα παιδιά της.

     Δεν πρέπει να ‘σαι μάνα εσύ, μην είσαι τίποτ’ άλλο 

     γιατί αυτό που έκανες είναι κακό μεγάλο.

Και ένα τρίτο πουλάκι:

Τελικά;

Ποια είναι η μάνα που παρουσιάζεται μέσα από τα ρεμπέτικα τραγούδια; Από τα όσα ακούσαμε στην προχθεσινή εκδήλωση, μπορούμε να οδηγηθούμε μόνο σε μια απάντηση:

«Όπως κάθε λαός, σε κάθε εποχή, τραγουδά τη δική του μάνα, έτσι και το ρεμπέτικο, το λαϊκό τραγούδι των πόλεων, τραγουδά ακριβώς αυτή τη μάνα τού απλού ανθρώπου τού λαού.

Είναι η μάνα που θα προσπαθήσει πάντα για το καλύτερο -έτσι τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνεται αυτή- για το παιδί της και που θα σταθεί δίπλα του σε κάθε όμορφη ή δύσκολη στιγμή, στη χαρά και στον πόνο, στον έρωτα και στον θάνατο».

Όλα, όμως, όσα προσπαθήσαμε να σας μεταφέρουμε δεν είναι τίποτε μπροστά στα πολλά μουσικά αποσπάσματα – παραδείγματα που ακούστηκαν στην εκδήλωση, καθώς και τις εικόνες που τα συνόδευαν.

Και, φυσικά, τη ζωντανή εκτέλεση επιλεγμένων τραγουδιών που ακούστηκαν στο τέλος.

Και… του χρόνου!

«Ποτέ τη μάνα μην πικραίνεις…»